Firma farmaceutyczna w gabinecie lekarskim

 Każdy z nas prędzej czy później spotka się w swojej praktyce zawodowej z przedstawicielem medycznym. W sytuacji zaciętej konkurencji na rynku leków, gdy istnieje wiele leków z tą samą substancją czynną jest to nie do uniknięcia. Pytanie jest jak się wtedy zachować? Jak powinna wyglądać relacja medyka z firmami farmaceutycznymi?

Lekarz a firma farmaceutyczna  

Lekarz jest zawodem zaufania publicznego, w którym istnieje ogromna asymetria wiedzy w relacji z pacjentem. Ludzie przychodzący do medyków ufają (przynajmniej zazwyczaj), że zaproponujemy najlepsze – ze względów zdrowotnych, ale też uwzględniając możliwości finansowe i inne okoliczności - leczenie dla danej osoby leczenie. Z drugiej strony mamy firmy farmaceutyczne, które mają obowiązek wobec właścicieli maksymalizować zyski. Przedstawiciele medyczni w celu osiągnięcia swojego celu sprzedażowego posługują się wieloma różnymi technikami sprzedaży czasami doprowadzając do sytuacji, gdzie lekarze łamią kodeks etyki lekarskiej a czasami nawet przepisy prawa [1,2]. Aby zapobiec takim zdarzeniom branża farmaceutyczna stara sama się regulować przyjmując różne kodeksy etyczne, które mają zagwarantować prawidłowe zachowania [3]. Coraz większe znaczenie nabiera także pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu. Również dyrektorzy placówek czasami starają się rozwiązywać ten problem wprowadzając odpowiednie procedury postępowania w kontaktach z przemysłem farmaceutycznym [4]. Co więcej, Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera cały podrozdział na temat związku lekarza z tym przemysłem [5].  

Kodeks dobrych praktyk INFARMA  

Chyba najważniejszym polskim kodeksem etyki postępowań przedstawicieli medycznych jest ten przyjęty przez INFARMA czyli czyli Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych reprezentujący 25 wiodących firm sektora farmaceutycznego [6,7]. Ten 56 stronicowy dokument reguluje prowadzenie reklamy produktów leczniczych oraz kontakty z innymi interesariuszami ochrony zdrowia. Opiera się on na europejskich wytycznych, które z kolei bazują na regulacjach międzynarodowych. Zakazuje on między innymi opłacania lekarzom wydarzeń rozrywkowych czy sportowych, regulują co może zostać sfinansowane przez firmę (koszty podróży, wyżywienia, zakwaterowania i opłat rejestracyjnych) i do jakiej wysokości (jeden posiłek nie może kosztować więcej niż 200 zł w przeliczeniu na daną osobę). Wszelkie prezenty osobiste są zakazane, dopuszczalne są jedynie artykuły reklamowe - długopisy, notesy czy teczki oznaczone logiem firmy, jeśli są “nikłej” wartości. Kodeks określa również jak powinna wyglądać ewentualne wykonywanie zleceń przez medyków na rzecz firm farmaceutycznych - muszą one być ograniczone tylko i wyłącznie do działań edukacyjnych, badań oraz wspierania ochrony zdrowia.   

Cel kontaktów lekarz przedstawiciel medyczny

 “Celem wszelkich kontaktów z Przedstawicielami zawodów medycznych powinno być poszerzanie ich wiedzy na temat obszarów terapeutycznych, jednostek chorobowych, diagnostyki i dostępnych na rynku Produktów leczniczych, w granicach dopuszczonych przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa lub podnoszenie jakości opieki nad pacjentami [8]”. Zgodnie z Kodeksem wszelkie działania przedstawicieli powinny być ukierunkowane na edukację medyków i ogólne działania informacyjne. Nawet próbki (których liczba również jest znacznie ograniczona – maksymalnie 4 najmniejsze opakowania leku w ciągu roku i mogą to być tylko i wyłącznie nowe leki) są przekazywane jedynie w celu zaznajomienia się przez medyka z danym produktem.  

Kodeks Etyki Lekarskiej – lekarz a przemysł  

Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera dwa bardzo ważne punkty dotyczące kontaktów z przedstawicielami firm [9]:1. Lekarz nie powinien przyjmować korzyści od przedstawicieli przemysłu medycznego, jeżeli może to ograniczyć obiektywizm jego opinii zawodowych lub podważyć zaufanie do zawodu lekarza.  2. Lekarz może przyjąć zapłatę od producenta leków lub wyrobów medycznych (sprzętu i wyposażenia medycznego) za wykonaną pracę, prowadzenie szkoleń i badań, które pogłębiają wiedzę medyczną lub zawodową, jeżeli ta zapłata jest współmierna do wkładu pracy lekarza.  

Jak widać samorząd lekarski nie zabrania przyjmowania korzyści od przedstawicieli medycznych tak długo jak nie prowadzi to do ograniczenia obiektywizmu.   

Relacja lekarz - przemysł farmaceutyczny 

Jak zauważono w raporcie opracowanym dla Komisji Europejskiej [10] relacja lekarza z przemysłem farmaceutycznym jest czymś powszechnym i często korzystną sytuacją. Warto jednak równocześnie zauważyć, że czasami mogą one doprowadzić do złamania kodeksu etyki czy prawa, ale również prowadzą do utraty zaufania do medyków. Firmy farmaceutyczne wprowadzają obecnie coraz to bardziej restrykcyjne kodeksy postępowania mając na celu zapobiegnięcie skandalu w przyszłości, natomiast nie zawsze jest on rzeczywiście przestrzegany – po części wynika to z chęci osiągnięcia celu sprzedażowego, a po części wynika z presji lekarzy, którzy są przyzwyczajeni do poprzednich, luźniejszych norm (mowa np. tutaj o oczekiwaniu większej liczby próbek). Przedstawiciel medyczny może być źródłem informacji na temat nowych terapii (choć wiadomo, że będzie mówił przede wszystkim o badaniach korzystnych dla leku jego firmy) czy wesprzeć finansowo organizację konferencji (do niedawna było to traktowane jako w pełni normalny, a nawet niezbędny element finansowania konferencji choć i tutaj pojawiają się zastrzeżenia co do konfliktu interesów). Warto rozmawiać z przedstawicielami medycznymi – w końcu firmy farmaceutyczne wydają ogromne pieniądze na badania (w 2019 roku było to 83 miliardy dolarów) i składają do akceptacji coraz większą liczbę nowych cząsteczek [11] natomiast trzeba też pamiętać o zachowaniu bezstronności.