Podaż domięśniowa witaminy K u noworodków – co w przypadku odmowy?

Podaż domięśniowa witaminy K stanowi podstawowy element profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K (vitamin K deficiency bleeding, VKDB) u noworodków, a jej skuteczność i bezpieczeństwo zostały jednoznacznie potwierdzone w krajowych oraz międzynarodowych wytycznych. W świetle tych danych szczególnego znaczenia nabiera właściwa komunikacja i przygotowany schemat postępowania w przypadku odmowy, aby skutecznie minimalizować ryzyko poważnych powikłań, jednocześnie respektując prawo rodziców do świadomej decyzji.

VKDB – patofizjologia i obraz kliniczny

Krwawienie z niedoboru witaminy K u noworodków wynika przede wszystkim z:

• fizjologicznie niskich stężeń witaminy K po urodzeniu,
• niedojrzałości układu krzepnięcia, w którym aktywność zależnych od witaminy K czynników II, VII, IX i X jest znacząco obniżona. 

Klinicznie krwawienie może przybierać różne postacie w zależności od wieku.

Podaż witaminy K u noworodków

Standard postępowania

Profilaktyczne podanie witaminy K po urodzeniu jest od wielu lat uznawane za niezbędny standard opieki neonatologicznej. Polskie wytyczne zalecają rutynowe podanie witaminy K wszystkim noworodkom, preferencyjnie w jednorazowej dawce domięśniowej, która charakteryzuje się najwyższą skutecznością i wiarygodnością podania. 

Jednorazowa domięśniowa dawka witaminy K jest najpewniejszym, najbardziej skutecznym standardem chroniącym noworodki przed ciężkimi postaciami krwawienia z niedoboru witaminy K.

Doustna podaż witaminy K

Doustna podaż witaminy K stanowi alternatywną metodę profilaktyki VKDB, stosowaną wyłącznie w sytuacji braku zgody rodziców na podanie domięśniowe lub w rzadkich przypadkach przeciwwskazań do wstrzyknięcia. Według zaleceń doustne schematy obejmują podanie 2 mg witaminy K zaraz po urodzeniu, a następnie 1 mg raz w tygodniu do ukończenia 3. miesiąca życia, albo 3×2 mg doustnie: bezpośrednio po porodzie, między 4.–6. dobą oraz między 4.–6. tygodniem życia. Dawkę należy powtórzyć, jeśli dziecko zwymiotuje w ciągu godziny od podania.

Wytyczne podkreślają jednak, że skuteczność profilaktyki doustnej zależy od pełnej realizacji cyklu dawkowania i odpowiedniej absorpcji jelitowej. Doustna droga nie jest odpowiednia u:

• wcześniaków,
• noworodków chorych – z cholestazą lub zaburzeniami wchłaniania tłuszczów.

Dane wskazują ponadto, że choć podaż doustna skutecznie zapobiega wczesnym i klasycznym krwawieniom, to ryzyko późnej VKDB pozostaje wyższe niż po jednorazowej dawce domięśniowej, zwłaszcza przy niepełnej zgodności z zalecanym schematem lub w przypadku nierozpoznanej cholestazy. Mimo że doustne formy bywają bardziej akceptowalne dla części rodziców, wymagają one precyzyjnego przestrzegania zaleceń i dokładnego dokumentowania, a rodzice muszą zostać poinformowani o zwiększonym ryzyku późnej postaci krwawienia.

Przeciwwskazania do wstrzyknięcia witaminy K

Przeciwwskazania do wstrzyknięcia witaminy K dotyczą przede wszystkim sytuacji, w których podanie leku domięśniowo może być niewłaściwe lub obarczone zwiększonym ryzykiem. 

Jedynym jasno wskazanym przeciwwskazaniem do profilaktycznego podania witaminy K drogą domięśniową jest hemofilia lub inne ciężkie skazy krwotoczne, w których iniekcja domięśniowa może wywołać rozległy krwiak i dodatkowe powikłania. W takich przypadkach należy rozważyć alternatywną drogę podania, np. doustną lub dożylną, zależnie od stanu dziecka. W pozostałych przypadkach wstrzyknięcie witaminy K pozostaje metodą preferowaną i najskuteczniejszą, a przeciwwskazania należą do rzadkości.

Jak prowadzić rozmowę z rodzicami i wyjaśniać korzyści płynące z profilaktyki?

Rozmowa z rodzicami powinna opierać się na rzetelnym, spokojnym i zrozumiałym przedstawieniu faktów, z uwzględnieniem ich obaw oraz indywidualnych przekonań. Edukację rodziców najlepiej rozpocząć już w okresie prenatalnym, ponieważ zwiększa to akceptację profilaktyki po urodzeniu dziecka. Warto wyjaśnić, że:

• noworodki rodzą się z fizjologicznie niskimi zasobami witaminy K, a brak profilaktyki może prowadzić do ciężkich krwawień, które nierzadko wymagają hospitalizacji i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia;
• jednorazowe podanie domięśniowe jest metodą najbardziej skuteczną i niezawodną, zapewniającą ochronę przed wszystkimi postaciami krwawienia z niedoboru witaminy K, podczas gdy schemat doustny wymaga konsekwencji i niesie wyższe ryzyko nieskuteczności u niemowląt karmionych piersią lub z nierozpoznaną cholestazą;
• preparaty są bezpieczne, a dawka jednorazowa nie przeciąża organizmu noworodka.

Istotne jest także uważne wysłuchanie rodziców – najczęstsze obawy dotyczą:

• bólu zastrzyku,
• składu preparatu,
• „nienaturalnej” interwencji.

Zalecane jest stosowanie pytań otwartych, sprawdzanie zrozumienia, a w przypadku odmowy – dokładne omówienie ryzyka oraz udokumentowanie rozmowy przy jednoczesnym pozostawieniu przestrzeni na ponowne zadanie pytań i zmianę decyzji rodziców.

Konferencja

Specjalista w praktyce: Pediatria (jesień 2025)

Sprawdź