Opieka długoterminowa

W Polsce zapewnienie opieki osobom starszym, schorowanym czy z niepełnosprawnością, które nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, jest trudne. Chociaż „na papierze” istnieje szereg możliwości, to często są one związane z długim czasem oczekiwania i obciążeniami finansowymi. Dowiedzcie się, gdzie można skierować pacjenta i jego rodzinę, gdy potrzebna jest opieka długoterminowa.

Pomoc opiekuńcza

Osoby starsze często wymagają nie tyle opieki medycznej, co pomocy przy codziennych czynnościach, m.in. zrobieniu zakupów, przygotowaniu jedzenia, sprzątaniu czy zachowaniu higieny. Organizacja takiej formy opieki leży w zakresie obowiązków ośrodków pomocy społecznej (MOPS, GOPS). Na prośbę pacjenta lub jego bliskich osoby wyznaczone przez wymienione placówki przeprowadzają wywiad środowiskowy i oceniają jego potrzeby.

Do pomocy opiekuńczej nie jest potrzebne skierowanie lekarskie, więc wasza rola ogranicza się do zaproponowania tego rozwiązania pacjentowi i jego rodzinie. Należy jednak pamiętać, że jest to usługa płatna, a stawka godzinowa ustalana jest na podstawie dochodu pacjenta. Wizyty odbywają się w dni robocze w godzinach 8.00–15.00.

Pielęgniarska domowa opieka długoterminowa

Pielęgniarska domowa opieka długoterminowa skierowana jest do osób pozostających w domu, które wymagają m.in:

• leczenia ran i odleżyn,
• podawania leków, 
• zmiany opatrunków,
• wymiany cewników.

W ramach pielęgniarskiej domowej opieki długoterminowej pielęgniarka edukuje i pomaga rodzinie w pielęgnacji i rehabilitacji pacjenta. Może także przepisywać niektóre leki czy przedłużać zlecenia na wyroby medyczne.

Jest to świadczenie bezpłatne, przysługujące minimum 4 razy w tygodniu (w dni robocze w godzinach 8.00–20.00).

Skierowanie wydaje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego (czyli udzielający świadczeń w ramach umowy z NFZ). Razem z pielęgniarką ubezpieczenia zdrowotnego wypełnia także kartę oceny pacjenta w skali Barthel.

Aby zakwalifikować się do tego rodzaju opieki, należy:

• uzyskać poniżej 40 pkt w skali Barthel;
• nie korzystać jednocześnie z innych świadczeń, np. hospicjum domowego;
• nie być w ostrej fazie choroby psychicznej.

Dom pomocy społecznej (DPS)

Domy pomocy społecznej są przeznaczone dla osób wymagających całodobowej opieki, która nie jest możliwa do zapewnienia przez rodzinę lub opiekę instytucjonalną w miejscu zamieszkania.

Z uwagi na profil pacjentów wyróżniamy m.in. DPS dla osób w podeszłym wieku, z niepełnosprawnością fizyczną lub intelektualną, chorych przewlekle somatycznie lub psychicznie. Należy pamiętać, że opieka medyczna w DPS jest możliwa w ograniczonym zakresie – lekarz nie jest dostępny na miejscu, a zazwyczaj raz w tygodniu.

Do DPS kieruje ośrodek pomocy społecznej właściwy dla miejsca zamieszkania na wniosek osoby wymagającej pomocy lub jej przedstawiciela ustawowego, po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego. Pacjent jest kierowany do DPS najbliższego względem miejsca zamieszkania (chyba że czas oczekiwania do danej placówki jest bardzo długi). Rola lekarza ogranicza się więc do wydania zaświadczenia o stanie zdrowia pacjenta.

Pobyt w DPS wymaga opłaty uiszczanej przez mieszkańca do wysokości 70% jego dochodu. Pozostałą część kwoty dopłaca rodzina lub miasto.

Zakład opiekuńczo-leczniczy (ZOL)

W odróżnieniu od DPS zakłady opiekuńczo-lecznicze to placówki opieki zdrowotnej, a nie społecznej.

Wskazaniem do skierowania pacjenta do ZOL jest jego stan zdrowia – konieczność stałej opieki personelu medycznego. Warunkiem kwalifikacji jest uzyskanie poniżej 40 pkt w skali Barthel.

Kalkulator

Skala Barthel

Sprawdź

Skierowanie wypisuje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Wydaje również zaświadczenie, że pacjent wymaga opieki długoterminowej realizowanej przez ZOL. Konieczne jest także dołączenie wywiadu pielęgniarskiego z oceną w skali Barthel. Odpowiednie formularze dostępne są tutaj.

Z założenia pobyt w ZOL jest ograniczony czasowo do momentu odzyskania sprawności – pacjentów systematycznie ocenia się w skali Barthel. Celem ZOL jest rekonwalescencja pacjentów, np. po hospitalizacji, powinien więc to być pobyt czasowy, a nie bezterminowy.

Pacjent płaci za pobyt i wyżywienie w ZOL kwotę do wysokości 70% swojego wynagrodzenia (lub 250% najniższej emerytury). Inaczej niż w przypadku DPS, rodzina nie jest zobowiązana do opłat. Koszty świadczeń medycznych (w tym leków i wyrobów medycznych) pokrywa NFZ. Istnieje możliwość wyboru dowolnego ZOL, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Opieka paliatywno-hospicyjna

Opieka paliatywno-hospicyjna przeznaczona jest dla pacjentów z postępującymi, nieuleczalnymi, ograniczającymi życie chorobami. Opieka hospicyjna nakierowana jest na kompleksową opiekę nad chorym i leczenie objawowe. W kwestii rozważań na temat momentu, w którym należy zdecydować się na skierowanie do hospicjum, zachęcamy do zapoznania się z tekstem lek. Aleksandry Biesiady na blogu Mistrz Polikarp.

Wykaz jednostek chorobowych kwalifikujących do opieki hospicyjnej w ramach NFZ

W zależności od potrzeb opieka może opierać się na:

1. poradni medycyny paliatywnej – dla osób, których stan jest stabilny i które mogą samodzielne dotrzeć do przychodni; możliwe są także wizyty domowe, ograniczone do dwóch w tygodniu, a przychodnia musi zapewniać dostęp do lekarza medycyny paliatywnej, pielęgniarki i psychologa oraz być czynna przez co najmniej 3 dni w tygodniu po 2,5 godziny dziennie;
2. hospicjum domowym – w jego ramach zapewnione są w domu pacjenta w danym miesiącu minimum dwie wizyty lekarskie i dwie pielęgniarskie; hospicjum domowe musi zapewnić całodobowy dostęp do pielęgniarki i lekarza, a w razie potrzeby dostarcza też sprzęt medyczny, np. koncentrator tlenu; należy jednak pamiętać, że opieka taka jak karmienie, mycie, przewijanie pacjenta nie wchodzi w skład świadczeń hospicjum domowego – niezbędne jest więc zaangażowanie i współpraca z rodziną;
3. hospicjum stacjonarnym lub oddziale paliatywnym w szpitalu – dla pacjentów, którzy wymagają stałej opieki, jakiej nie może zapewnić rodzina.

Skierowanie do tych jednostek wypisuje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w tym lekarz rodzinny lub lekarz z oddziału szpitalnego. Bardzo ważne jest upewnienie się, że na skierowaniu widnieje rozpoznanie i kod ICD-10 z powyższego wykazu. 

Warto także opisać bardziej szczegółowo stan pacjenta, uwzględniając:

• rozpoznanie i uzasadnienie, 
• dotychczasowe leczenie,
• stosowane leki (w tym przeciwbólowe), 
• informację, czy wymaga on karmienia zgłębnikiem, pomocy ortopedycznych oraz czy ma założoną stomię lub cewnik.

W tym celu można skorzystać z druków przygotowywanych przez hospicja (np. wzór 1 lub 2).

Koniecznie należy pamiętać o poinformowaniu rodziny, aby na pierwszą wizytę w hospicjum przygotowała dokumentację medyczną pacjenta, dowód ubezpieczenia i inne dokumenty wymagane przez placówkę.

Publikacja jest fragmentem e-booka ,,Pierwsze kroki w POZ - edycja IV (2024/2025)", którego pełną wersję można pobrać tutaj.

E-book

Pierwsze kroki w POZ – edycja 2024/2025

Sprawdź