Niespecyficzny ból brzucha – czy to może być uchyłek Meckela?

Niespecyficzny ból brzucha jest częstym wyzwaniem diagnostycznym w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Postawienie rozpoznania wymaga wnikliwej oceny klinicznej i czujności diagnostycznej, zwłaszcza u młodych pacjentów. Jedną z rzadszych, lecz potencjalnie niebezpiecznych przyczyn tego objawu jest uchyłek Meckela. 

Poradnik

Ból brzucha. Ostry brzuch

Sprawdź

Co to jest uchyłek Meckela?

Uchyłek Meckela (UM) to pozostałość przewodu żółtkowego, występująca u około 2% populacji. Jest to najczęstsza wrodzona anomalia przewodu pokarmowego. Najczęściej znajduje się w odległości 60–100 cm od zastawki krętniczo-kątniczej. U mężczyzn występuje częściej niż u kobiet (stosunek 2:1). Większość przypadków przebiega bezobjawowo, ale u części pacjentów występują powikłania wymagające leczenia chirurgicznego.

Uchyłek Meckela – objawy i powikłania 

Uchyłek Meckela może zawierać heterotopowe tkanki, najczęściej żołądkową i trzustkową. Tkanka żołądkowa może produkować kwas solny, który prowadzi do owrzodzeń i krwawienia z przewodu pokarmowego. Wśród powikłań należy wymienić:

1. krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
2. niedrożność jelit (np. przez wgłobienie jelitowe, zrosty),
3. zapalenie uchyłka (klinicznie przypominające zapalenie wyrostka robaczkowego),
4. perforacja.

UM może przypominać wiele innych ostrych schorzeń jamy brzusznej. Ból lokalizuje się w śródbrzuszu lub prawym dolnym kwadrancie brzucha. Mogą mu towarzyszyć nudności, wymioty, podwyższona temperatura ciała, objawy niedrożności jelit lub krwawienia. Rozpoznanie UM w POZ jest wyzwaniem z uwagi na jego rzadkość i brak charakterystycznych objawów.

Diagnostyka uchyłka Meckela

Z uwagi na niską swoistość badań laboratoryjnych, ich wartość w diagnostyce UM jest ograniczona. Diagnostyka opiera się głównie na badaniach obrazowych i może obejmować:

1. scyntygrafię z technetem-99m – uznawaną za złoty standard, wykrywającą obecność ektopowej tkanki żołądkowej; czułość wynosi ok. 85-90% u dzieci, ale jest znacznie niższa u dorosłych;
2. TK jamy brzusznej – pomocne w przypadku podejrzenia niedrożności, perforacji lub zapalenia;
3. USG jamy brzusznej – może wykazać obecność niejednorodnej struktury w świetle jelita krętego, ale rzadko pozwala na pewne rozpoznanie;
4. RTG przeglądowe jamy brzusznej – wykonuje się przy podejrzeniu niedrożności.

W przypadkach niejednoznacznych i nawracających bólów brzucha, skierowanie pacjenta do poradni specjalistycznej (chirurgicznej dla dzieci, gastroenterologicznej) jest wskazane.

Objawowy uchyłek Meckela jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego, najczęściej w formie resekcji odcinka jelita z uchyłkiem. W przypadku wykrycia uchyłka u pacjenta bezobjawowego (np. podczas laparotomii) nie ma sztywnych wytycznych postępowania, choć u dzieci zaleca się usunięcie uchyłka w chwili rozpoznania.

Podsumowanie

Dla lekarza POZ kluczowa jest czujność kliniczna w przypadkach niespecyficznego bólu brzucha, zwłaszcza u dzieci i młodych dorosłych. Chociaż UM występuje rzadko, jego powikłania mogą być poważne, a wczesna diagnostyka i skierowanie pacjenta może uratować życie.