Bark, kolano, nadgarstek – gdzie najczęściej dochodzi do urazów w piłce ręcznej?

Piłka ręczna to dynamiczna i kontaktowa dyscyplina sportu. Zawodnicy muszą być szybcy, zwrotni i wytrzymali, aby dobrze sprawdzać się na boisku. Charakterystyczne dla tej dyscypliny wysokie obciążenia biomechaniczne sprawiają, że urazy są częste. 

Najczęściej dochodzi do uszkodzeń w obrębie kończyn dolnych (kolano, staw skokowy, udo), ale znaczną grupę stanowią również kontuzje barku. Urazowość jest wyższa w trakcie zawodów niż podczas treningów, a ryzyko dodatkowo wzrasta w końcówkach obu połów meczu.

Najczęstsze urazy w piłce ręcznej

Kolano 

Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ACL) są szczególnie częste, zwłaszcza u zawodniczek i wiążą się z długą rekonwalescencją oraz wysokim ryzykiem nawrotu. Ryzyko tego typu uszkodzenia rośnie w wyższych ligach. Częste są również przeciążeniowe patologie stawu kolanowego (tendinopatia, uszkodzenia łąkotek);

Staw skokowy 

Skręcenia, naderwania więzadeł skokowych, zwłaszcza więzadła skokowo-strzałkowego przedniego, stanowią jedną z głównych przyczyn przerw w grze. U mężczyzn zdarzają się częściej, zwłaszcza w międzynarodowych zawodach;

Udo 

Typowe są naderwania mięśni tylnej grupy uda (hamstringi) oraz mięśnia czworogłowego, wynikające z gwałtownych przyspieszeń i wyskoków, charakterystycznych dla tej dyscypliny;

Bark 

Kontuzje barku, zarówno ostre (urazy kontaktowe), jak i przeciążeniowe (tendinopatia stożka rotatorów, konflikt podbarkowy), częściej dotyczą zawodniczek i graczy linii ataku.

Mechanizmy urazów u szczypiornistów

Mimo że większość urazów w piłce ręcznej jest spowodowana kontaktem z innym zawodnikiem, należy pamiętać, że istotny odsetek stanowią urazy bezkontaktowe – zwłaszcza w przypadku zerwania ACL podczas lądowania po wyskoku czy gwałtownej zmiany kierunku. Urazy przeciążeniowe, jak tendinopatie czy przewlekłe bóle barku, są związane z kumulacją mikrotraum.

Różnice związane z płcią i wiekiem

Badania wskazują, że zawodniczki częściej doznają poważnych kontuzji barku i kolan, w tym uszkodzeń ACL, podczas gdy u mężczyzn częstsze są urazy stawu skokowego. W grupach młodzieżowych dominują urazy przeciążeniowe barku i kolana, związane z intensywnym treningiem w okresie dojrzewania. Natomiast starsi zawodnicy są bardziej narażeni na kontuzje niż młodsi.

Znaczenie dla lekarzy POZ

Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej powinni zwracać szczególną uwagę na:

• wczesną diagnostykę urazów więzadłowych kolana i stawu skokowego;
• różnicowanie ostrych urazów od przeciążeniowych (tendinopatie, bóle mięśniowe);
• identyfikację czynników ryzyka (np. płeć żeńska, wcześniejsze urazy, deficyty stabilizacji mięśniowej);
• kierowanie do specjalistycznej diagnostyki obrazowej i rehabilitacji w przypadku podejrzenia ciężkich urazów (ACL, łąkotka, stożek rotatorów).

Profilaktyka kontuzji w piłce ręcznej

W świetle aktualnych badań, skuteczne są działania prewencyjne łączące elementy wzmacniania mięśni, stabilizacji centralnej, treningu równowagi oraz ćwiczeń propriocepcji. Duże znaczenie w treningu ma również komponent psychologiczny (świadomość ciała, radzenie sobie ze stresem).