Łokieć tenisisty to nie wszystko – najczęstsze urazy w tenisie

Tenis, choć postrzegany jako sport elegancki i techniczny, jest jednocześnie jedną z najbardziej wymagających dyscyplin pod względem obciążeń układu mięśniowo-szkieletowego. Szybkie zmiany kierunku i prędkości ruchów, skoki oraz powtarzalne ruchy z wysoką prędkością narażają zawodników na urazy zarówno ostre, jak i przeciążeniowe. Częstość występowania kontuzji różni się w zależności od poziomu gry, nawierzchni oraz intensywności sezonu. Dane z badań prospektywnych prowadzonych w turniejach wielkoszlemowych wskazują, że w jednym turnieju dochodzi średnio do 60–70 urazów, a większość z nich ma charakter przeciążeniowy [1–3].

Epidemiologia urazów w tenisie

W analizach epidemiologicznych przeprowadzonych podczas French Open (2011–2022), Wimbledonu (2003–2012) oraz US Open (1994–2009) dominują urazy kończyn dolnych, które stanowią około połowy wszystkich przypadków [1,2]. Kolejne 25–30% to kontuzje kończyny górnej, natomiast urazy tułowia – głównie odcinka lędźwiowego – odpowiadają za ok. 20% zgłoszeń [1]. Najczęstsze są urazy mięśniowe (30–35%), następnie ścięgniste (25–30%) i stawowe (20%). Pozostałe urazy (ok. 15–20%) obejmują kontuzje skóry, kości, zespoły nerwowe oraz inne struktury [1,2]. Kobiety częściej zgłaszają problemy z nadgarstkiem i kolanem, natomiast mężczyźni częściej doświadczają przeciążeń przywodzicieli uda i stawu biodrowego [1]. Częstość urazów nie różni się istotnie między płciami, natomiast ich lokalizacja i charakter mają wyraźny profil płciowy [1–3].

Rodzaj nawierzchni istotnie wpływa na ryzyko kontuzji, np. korty twarde sprzyjają urazom stawów i struktur ścięgnistych, natomiast nawierzchnie ziemne – dzięki większemu poślizgowi – zwiększają ryzyko urazów mięśni przywodzicieli oraz przeciążeń okolicy pachwinowej [1]. Z kolei gra na trawie częściej wiąże się z urazami skrętnymi stawu skokowego.

Najczęstsze urazy kończyn dolnych

Urazy kończyn dolnych stanowią główną grupę problemów u tenisistów. Najczęściej występują naciągnięcia i naderwania mięśni przywodzicieli uda, zwłaszcza na mączce, gdzie częste ślizgi powodują duże obciążenie tych struktur [1]. Skręcenia stawu skokowego należą do najczęstszych ostrych kontuzji i są typowe dla nawierzchni o dużym współczynniku tarcia [2]. Tendinopatie – głównie ścięgna Achillesa i rzepki – wynikają z powtarzalnych wyskoków, lądowań i nagłych zwrotów kierunku. Częsty jest również zespół bólowy pachwinowy, związany głównie z przeciążeniem i urazami mięśni przywodzicieli uda, rzadziej mięśnia biodrowo-lędźwiowego [1].

Najczęstsze urazy kończyny górnej

Choć nazwa „łokieć tenisisty” sugeruje jego powszechność, wśród profesjonalistów uraz ten stanowi jedynie niewielki odsetek przypadków. Dominują kontuzje barku i stożka rotatorów, będące wynikiem przeciążenia w czasie serwu i uderzeń z nad głowy [1–3]. U podstaw tych patologii leżą często dyskinezja łopatki, deficyt rotacji wewnętrznej stawu ramiennego oraz zaburzenia łańcucha kinematycznego: kończyny dolnej–tułowia–ramienia. Zespół ciasnoty podbarkowej rozwija się na tle przewlekłego przeciążenia i braku stabilizacji łopatki [3].

Urazy nadgarstka i łokcia częściej dotyczą graczy rekreacyjnych posługujących się ekstremalnymi chwytami rakiety „western” i „semi-western”, które generują większe obciążenia po stronie łokciowej nadgarstka. U zawodników profesjonalnych związek ten nie jest jednoznacznie potwierdzony. Wśród graczy rekreacyjnych łokieć tenisisty pozostaje jednak najczęstszą diagnozą przeciążeniową [3].

Czynniki ryzyka kontuzji u tenisistów

Na ryzyko urazu wpływają czynniki biomechaniczne, obciążeniowe i środowiskowe. Do pierwszych zalicza się dyskinezję łopatki, deficyt rotacji wewnętrznej barku oraz zaburzenia proporcji siły między rotatorami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Nieprawidłowa technika serwu lub niewłaściwy chwyt zwiększają przeciążenia w stawach kończyny górnej [3]. Przeciążeniowe urazy dolnych partii ciała wynikają natomiast z nadmiernej liczby meczów i niewystarczającego czasu regeneracji [1–3]. Istotne są również czynniki zewnętrzne: typ nawierzchni, wilgotność, temperatura oraz dobór sprzętu [1–3].

Profilaktyka i prewencja urazów w sporcie

Aktualne strategie prewencji urazów w tenisie opierają się na monitorowaniu obciążeń, wzmacnianiu stabilizacji centralnej i kontroli ruchu łopatki. Kluczowe znaczenie mają programy wzmacniające łańcuch kinematyczny, trening propriocepcji i równowagi [3]. W prewencji urazów kończyn dolnych skuteczne są zarówno programy wzmacniające mięśnie przywodzicieli, jak i ćwiczenia ekscentryczne, które są szczególnie skuteczne w leczeniu i prewencji wtórnej tendinopatii ścięgna Achillesa [1]. Istotna jest również edukacja dotycząca regeneracji, prawidłowej techniki oraz doboru sprzętu [1–3].