Zatkane ucho po locie lub nurkowaniu – jak postępować po urazie ciśnieniowym?

Podróże samolotem i nurkowanie – dwie czynności, które na pierwszy rzut oka nie mają ze sobą nic wspólnego. Jednak to tylko pozory. Kiedyś zarezerwowane dla nielicznych, dzisiaj ze względu na swoją dostępność i niskie koszty, to częste elementy życia naszych pacjentów. Obie aktywności mogą powodować uraz ciśnieniowy ucha. Ze względu na ich powszechność oznacza to, że szansa spotkania chorego z otologicznym urazem ciśnieniowym na którymś z etapów kariery rośnie. Jak pomóc pacjentowi, który skarży się na zatkane ucho po locie lub nurkowaniu?

Czym jest barotrauma ucha? Patofizjologia i czynniki ryzyka

Uraz ciśnieniowy ucha, znany również jako barotrauma ucha, to uszkodzenie jego struktur na skutek nagłych zmian ciśnienia otaczającego środowiska (wody lub powietrza). To najczęstsze powikłanie nurkowania i powszechny problem związany z podróżami lotniczymi.

Barotrauma ucha powstała podczas nurkowania może uszkodzić ucho zewnętrzne, środkowe lub wewnętrzne, choć najczęściej dotyczy ucha środkowego.

Uraz ciśnieniowy związany z lotem dotyczy ucha środkowego. Trudności z wyrównaniem ciśnienia podczas lotu mogą być spowodowane spaniem podczas obniżania wysokości do lądowania oraz zmniejszeniem ciśnienia atmosferycznego na dużej wysokości.

Do czynników ryzyka barotraumy podróżnych należą:

• wąska trąbka słuchowa (niemowlęta i małe dzieci),
• infekcje górnych dróg oddechowych (ostre i przewlekłe)
• alergiczny nieżyt nosa,
• zapalenie ucha środkowego,
• zasypianie w samolocie.

Kiedy podejrzewać uraz ciśnieniowy?

Uszkodzenie ucha na skutek zmian ciśnienia może występować jednostronnie lub obustronnie. Najczęściej zgłaszanymi objawami są dyskomfort, ból oraz uczucie zatkanego ucha określane jako uczucie pełności w uchu. Dodatkowo pacjent może skarżyć się m.in. na obecność wydzieliny, krwawienie z przewodu słuchowego zewnętrznego, zawroty głowy, szumy uszne oraz upośledzenie słuchu. Kluczową wskazówką diagnostyczną z wywiadu lekarskiego są okoliczności zaistnienia urazu, oraz badanie otoskopowe.

Uraz ciśnieniowy – sposoby leczenia

1. Obraz otoskopowy z obrzękiem i krwotocznymi pęcherzami w obrębie ściany przewodu słuchowego zewnętrznego przemawia za barotraumą kanału słuchowego zewnętrznego. Należy zastosować NLPZ (np. ibuprofen) oraz krople sterydowe do ucha.
2. Barotraumę ucha środkowego leczy się donosowymi lekami obkurczającymi błonę śluzową (np. oksymetazoliną) i/lub donosowymi sterydami (np. mometazon).
3. W przypadku rozerwania błony bębenkowej zaleca się podanie antybiotyku i założenie jałowego opatrunku. Większość perforacji błony bębenkowej goi się spontanicznie. Należy rozważyć skierowanie pacjenta do otolaryngologa celem kompleksowej oceny słuchu i efektów leczenia.
4. Objawy sugerujące uszkodzenie ucha wewnętrznego (nudności, wymioty, zawroty głowy, niedosłuch, szumy uszne, oczopląs) mogą być także manifestacją poważnego schorzenia jakim jest choroba dekompresyjna – pilnie skieruj pacjenta do ośrodka z komorą hiperbaryczną.

Barotrauma ucha – jak pomóc pacjentom?

Zasady wyrównywania ciśnienia w uchu 

Edukuj pacjentów o ćwiczeniach, które mogą zapobiec urazom otologicznym w trakcie lotu. Do zasad wspomagających odpowiednie wyrównywanie ciśnienia w uchu środkowym należy:

1. unikanie spania podczas wznoszenia i schodzenia samolotu, 
2. zrezygnowanie z podróży lotniczych w przypadku objawów infekcji górnych dróg oddechowych, 
3. regularne połykanie, żucie, ziewanie lub ssanie płynów, 
4. manewry Valsalvy,
5. stosowanie zatyczek do uszu – pomocne w wyrównywaniu ciśnienia oddziałującego na błonę bębenkową podczas startu i lądowania samolotu. 

W stosunku do pacjentów uprawiających nurkowanie zasadne będą następujące zalecenia:

1. regularne wykonywanie manewrów Valsalvy podczas nurkowania;
2. unikanie nurkowania podczas aktywnych infekcji górnych dróg oddechowych;
3. zaprzestanie nurkowania, gdy wyrównywanie ciśnienia staje się trudne;
4. unikanie podróży samolotem w ciągu 24 godzin po nurkowaniu.

Profilaktyka farmakologiczna

Zastosowanie znajduje profilaktyczne stosowanie donosowych środków obkurczających błonę śluzową przed lotem, szczególnie u dorosłych z historią nawracających problemów. Należy jednak podkreślić, że takie działanie nie jest zalecane w przypadku nurków ze względu na ryzyko ustąpienia działania leku pod wodą.