Język truskawkowy – objaw o różnorodnym podłożu klinicznym

Język truskawkowy (ang. strawberry tongue) to charakterystyczny objaw kliniczny polegający na intensywnym zaczerwienieniu powierzchni języka z wyraźnym uwypukleniem brodawek nitkowatych i grzybowatych. Błona śluzowa staje się lśniąca, a struktura powierzchni przypomina owoc truskawki. Objaw ten może występować w przebiegu różnych chorób o podłożu infekcyjnym, immunologicznym lub toksycznym i często stanowi cenny element diagnostyczny w praktyce pediatrycznej i internistycznej.

Patogeneza truskawkowego języka – mechanizmy zapalne i zmiany morfologiczne

Podłożem truskawkowego języka jest zapalenie brodawek językowych prowadzące do ich obrzęku oraz złuszczenia nabłonka pomiędzy nimi. W efekcie powstaje kontrast pomiędzy intensywnie czerwoną błoną śluzową a wyniosłymi brodawkami. Mechanizm zapalny może być konsekwencją działania toksyn bakteryjnych (np. toksyny erytrogennej paciorkowców grupy A lub toksyny gronkowcowej), reakcji immunologicznej w przebiegu zapalenia naczyń, a także zmian troficznych wynikających z niedoborów witaminowych lub chorób autoimmunologicznych.

Płonica jako najczęstsza przyczyna truskawkowego języka – przebieg i rozpoznanie

Płonica (szkarlatyna), częsta choroba wysypkowa wieku dziecięcego, pozostaje klasyczną przyczyną truskawkowego języka. Choroba wywoływana jest przez Streptococcus pyogenes (paciorkowca grupy A), bakterię produkującą toksynę erytrogenną. Początkowo język pokryty jest białawym nalotem, który po kilku dniach ustępuje, odsłaniając intensywnie czerwoną błonę śluzową. Towarzyszące objawy to gorączka, ból gardła, drobnoplamista wysypka o fakturze „papieru ściernego” oraz linie Pastii. W diagnostyce pomocny jest szybki test antygenowy na obecność S. pyogenes lub posiew z wymazu z gardła. Leczenie opiera się na penicylinie fenoksymetylowej lub amoksycylinie przez 10 dni.

Truskawkowy język w przebiegu choroby Kawasakiego – kryteria diagnostyczne i postępowanie

Choroba Kawasakiego to ostra, układowa choroba zapalna naczyń, występująca głównie u dzieci poniżej 5. roku życia. Język truskawkowy stanowi jedno z pięciu kryteriów klinicznych wymaganych do rozpoznania według wytycznych AHA (2017).

Praktyka kliniczna

Choroba Kawasakiego – gorączka, wysypka i ryzyko powikłań sercowych

Sprawdź

Język truskawkowy w zespole MIS-C – podobieństwa i różnice względem choroby Kawasakiego

Zespół zapalny u dzieci związany z COVID-19 (multisystem inflammatory syndrome in children, MIS-C) może klinicznie przypominać chorobę Kawasakiego. Język truskawkowy jest jednym z częstych objawów, obok gorączki, zapalenia spojówek, wysypki, bólu brzucha, powiększenia węzłów chłonnych i dysfunkcji mięśnia sercowego. W badaniach stwierdza się wysokie wartości CRP, ferrytyny, D-dimerów i troponiny. W odróżnieniu od choroby Kawasakiego, MIS-C częściej występuje u starszych dzieci (5–15 lat) i ma bardziej burzliwy przebieg ogólnoustrojowy. Leczenie obejmuje IVIG, glikokortykosteroidy i leki przeciwzapalne, zgodnie z wytycznymi CDC i AHA.

Zespół wstrząsu toksycznego a truskawkowy język – objawy i różnicowanie

Zespół wstrząsu toksycznego (toxic shock syndrome, TSS) jest ciężkim stanem septycznym, zwykle wywołanym przez Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes, które wytwarzają toksyny superantygenowe. Język truskawkowy pojawia się na tle uogólnionej odpowiedzi zapalnej, której towarzyszy gorączka, hipotonia, złuszczająca się wysypka, zaburzenia świadomości oraz objawy niewydolności wielonarządowej.W badaniach laboratoryjnych obserwuje się bardzo wysokie wartości CRP i prokalcytoniny, a leczenie wymaga hospitalizacji w OIT, antybiotykoterapii obejmującej klindamycynę i oksacylinę lub wankomycynę oraz intensywnego leczenia wspomagającego.

Nieinfekcyjne przyczyny truskawkowego języka – niedobory, autoimmunizacja, leki

Poza chorobami infekcyjnymi, truskawkowy język może być skutkiem:

• niedoboru witaminy B₁₂ i kwasu foliowego – prowadzącego do zapalenia zanikowego języka (język gładki, lśniący, czerwony),
• chorób autoimmunologicznych – m.in. tocznia rumieniowatego układowego, celiakii, zapaleń tarczycy,
• reakcji polekowych – po antybiotykach β-laktamowych, sulfonamidach czy NLPZ,
• reakcji alergicznych – w przebiegu zespołu DRESS lub SSSS/TEN.

W tych przypadkach język ma zwykle mniej charakterystyczny wygląd, a objawom towarzyszy suchość jamy ustnej, pieczenie lub nadwrażliwość.

Diagnostyka różnicowa truskawkowego języka – kluczowe cechy i tabela porównawcza

Rozpoznanie wymaga oceny klinicznej i laboratoryjnej, z uwzględnieniem wieku pacjenta, przebiegu gorączki, wyników badań mikrobiologicznych oraz objawów towarzyszących.

Znaczenie truskawkowego języka w praktyce klinicznej – interpretacja objawu

Truskawkowy język powinien zawsze skłaniać do poszukiwania przyczyny ogólnoustrojowej. W przypadku dziecka z gorączką i wysypką nie należy go bagatelizować – może wskazywać na płonicę, chorobę Kawasakiego lub zespół MIS-C. Wczesne rozpoznanie i właściwe różnicowanie tych jednostek jest kluczowe dla zapobiegania powikłaniom, zwłaszcza sercowo-naczyniowym. Objaw ten pozostaje ważnym elementem badania fizykalnego, który – mimo prostoty – często pozwala ukierunkować diagnostykę.