Prokalcytonina – “lepsza siostra” CRP?

Białko C-reaktywne (CRP) stanowi podstawowy marker stanu zapalnego, jednak jego ograniczenia w różnicowaniu etiologii infekcji skłaniają do poszukiwania alternatyw. Prokalcytonina (PCT) zyskuje na znaczeniu jako potencjalnie bardziej specyficzny wskaźnik infekcji bakteryjnych – zwłaszcza w kontekście rosnącej oporności na antybiotyki i potrzeby racjonalizacji terapii przeciwdrobnoustrojowej. 

Charakterystyka biologiczna PCT i CRP

CRP jest białkiem ostrej fazy produkowanym przez hepatocyty w odpowiedzi na interleukinę-6 (IL-6). Jego stężenie wzrasta w ciągu 24-48h. CRP jest niespecyficznym markerem, którego poziom może wzrastać zarówno w infekcjach bakteryjnych, jak i wirusowych, a także w chorobach autoimmunologicznych czy nowotworowych.

Prokalcytonina to z kolei prohormon kalcytoniny, który w warunkach fizjologicznych jest produkowany w komórkach C tarczycy. W przypadku infekcji bakteryjnej, stężenie PCT wzrasta w ciągu kilku godzin od zakażenia, osiągając maksimum po ok. 12 godzinach, a jego okres półtrwania wynosi około 24 godzin. W przeciwieństwie do CRP, PCT jest bardziej specyficzna dla infekcji bakteryjnych, a jej poziom pozostaje zazwyczaj niski w infekcjach wirusowych. Wynika to z hamującego wpływu interferonu na syntezę prokalcytoniny.​ 

Porównanie wartości diagnostycznej PCT i CRP

Jednym z istotnych aspektów odróżniających prokalcytoninę od białka C-reaktywnego jest jej zdolność do odzwierciedlania ciężkości zakażenia i ryzyka progresji do sepsy. W przeciwieństwie do CRP, którego stężenie nie koreluje bezpośrednio z nasileniem infekcji, poziom PCT rośnie proporcjonalnie do ciężkości zakażenia bakteryjnego. Umożliwia to nie tylko rozpoznanie infekcji, ale również ocenę jej dynamiki i ryzyka niewydolności wielonarządowej [1].

Niestety, PCT nie jest markerem idealnym. Jej wzrost następuje także po ciężkich urazach czy rozległych operacjach. W dodatku zaobserwowano, że jej stężenie może narastać przy infekcjach bakteryjnych. 

Z kolei u pacjentów z upośledzoną czynnością nerek stężenie PCT może być podwyższone niezależnie od obecności infekcji, co wymaga ostrożnej interpretacji wyników.

Koszty i dostępność PCT

Oznaczenie PCT jest droższe i słabiej dostępne niż oznaczenie CRP, co znacząco ogranicza wykorzystanie prokalcytoniny w codziennej diagnostyce. Jednak w sytuacjach wymagających precyzyjnej diagnostyki infekcji bakteryjnych, inwestycja w oznaczenie PCT może przynieść korzyści kliniczne i ekonomiczne poprzez optymalizację terapii antybiotykowej.​

Uwagi praktyczne

Prokalcytonina bardziej specyficzna dla infekcji bakteryjnych niż CRP, co czyni ją cennym narzędziem w diagnostyce i decyzji o włączeniu leczenia. Jej oznaczanie może przyczynić się do bardziej racjonalnego stosowania antybiotyków, redukcji oporności drobnoustrojów i poprawy wyników leczenia. Jednak ze względu na koszty i dostępność, decyzja o jej wykonaniu tego badania powinna być podejmowana indywidualnie, z uwzględnieniem kontekstu klinicznego i możliwości placówki.

Wysokie prawdopodobieństwo zakażenia bakteryjnego sugeruje stężenie PCT >0,25 µg/l. Jednocześnie dynamika wzrostu lub spadku pomaga określić, czy antybiotykoterapia jest skuteczna i podjąć decyzję o jej ewentualnym skróceniu (jeśli wartości spadną poniżej 0,25 µg/l).  

CRP nadal pozostaje szeroko stosowanym markerem, głównie z uwagi na łatwość wykonania badania, niski koszt i dostępność. Trzeba jednak pamiętać, że jego przydatność w różnicowaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz niezakaźnych stanów zapalnych jest ograniczona, co może prowadzić do nadmiernego stosowania antybiotykoterapii​.