ERAC po cięciu cesarskim – jak skrócić czas powrotu do formy po porodzie?

Enhanced Recovery After Cesarean (ERAC) to ustrukturyzowany protokół postępowania okołooperacyjnego, którego celem jest ograniczenie odpowiedzi stresowej organizmu na zabieg oraz przyspieszenie powrotu pacjentki do pełnej sprawności po porodzie operacyjnym. Koncepcja ta opiera się na zasadach programu Enhanced Recovery After Surgery (ERAS), zaadaptowanych do położnictwa i ginekologii.

Przygotowanie przedoperacyjne w ERAC – fundament skutecznej rekonwalescencji

Etap przedoperacyjny w ERAC ma na celu ograniczenie stresu metabolicznego i przygotowanie pacjentki do szybkiego powrotu do formy. W praktyce obejmuje:

• edukację pacjentki – przekazanie informacji o przebiegu zabiegu, metodach analgezji i znaczeniu wczesnej mobilizacji; przygotowanie psychiczne istotnie wpływa na współpracę po porodzie;
• minimalizację głodzenia – dopuszcza się przyjmowanie klarownych płynów do 2 godzin przed operacją, co redukuje insulinooporność i poprawia komfort metaboliczny;
• profilaktykę przeciwzakrzepową i antybiotykową – zgodnie z obowiązującymi standardami i indywidualnym ryzykiem pacjentki;
• optymalizację stanu ogólnego – wyrównanie niedokrwistości, kontrolę glikemii i ciśnienia tętniczego.

Postępowanie śródoperacyjne – znieczulenie, płynoterapia, komfort pacjentki

Faza śródoperacyjna w protokole ERAC ma kluczowe znaczenie dla całego przebiegu rekonwalescencji. Celem jest osiągnięcie równowagi pomiędzy skutecznym znieczuleniem a minimalizacją obciążenia fizjologicznego organizmu. Optymalizacja tego etapu bezpośrednio przekłada się na zmniejszenie częstości powikłań pooperacyjnych, w tym nudności, zaburzeń perystaltyki czy nadmiernego bólu.

Znieczulenie regionalne pozostaje standardem w cięciu cesarskim i podstawą koncepcji ERAC. Zapewnia skuteczną analgezję przy zachowanej stabilności hemodynamicznej i szybszym powrocie świadomości w porównaniu ze znieczuleniem ogólnym. Dodatek niewielkich dawek opioidów do znieczulenia podpajęczynówkowego pozwala uzyskać dobrą kontrolę bólu przy ograniczeniu działań niepożądanych, takich jak nudności czy świąd.

Multimodalna analgezja – łącząca paracetamol, NLPZ, małe dawki opioidów lub blokady nerwowe – umożliwia zmniejszenie całkowitej dawki leków przeciwbólowych i wcześniejsze uruchomienie pacjentki.

Utrzymanie normotermii i oszczędna płynoterapia to równie istotne elementy intraoperacyjnego postępowania. Aktywne ogrzewanie ogranicza utratę krwi i poprawia komfort, a indywidualizowane nawodnienie zapobiega obrzękom i spowolnieniu perystaltyki.

Współczesne podejście zakłada także umożliwienie matce kontaktu „skóra do skóry” bezpośrednio po wydobyciu noworodka, co wspiera adaptację dziecka i inicjację karmienia piersią. Tak prowadzony zabieg minimalizuje stres operacyjny i przyspiesza powrót do pełnej funkcji po porodzie.

Wczesna mobilizacja i kontrola bólu – klucz do skutecznej rekonwalescencji

W pierwszych godzinach po zabiegu decydujące znaczenie ma wczesne uruchomienie pacjentki i skuteczne leczenie bólu:

• pionizacja w ciągu 6 godzin – o ile pozwala na to stan ogólny, wczesne uruchomienie poprawia krążenie, ogranicza ryzyko zakrzepicy i przyspiesza powrót perystaltyki;
• multimodalne leczenie przeciwbólowe;
• wczesne karmienie i nawodnienie – przy braku przeciwwskazań pacjentka może przyjmować płyny po 2 godzinach, a lekkie posiłki po 6 godzinach od zabiegu.

Z praktycznego punktu widzenia wczesna mobilizacja i adekwatna analgezja są czynnikami o największym wpływie na skrócenie hospitalizacji i poprawę komfortu pacjentki.

Pooperacyjna opieka i kryteria wypisu

Nowoczesne protokoły ERAC odchodzą od przedłużonego leżenia w łóżku. Dzięki wczesnej mobilizacji, żywieniu i skutecznej kontroli bólu pacjentka może być bezpiecznie wypisana już po 48–72 godzinach od zabiegu.

Warunkiem wypisu są:

• stabilne parametry życiowe,
• skuteczna analgezja przy stosowaniu leków doustnych,
• samodzielność w poruszaniu się i karmieniu dziecka,
• prawidłowa diureza oraz powrót perystaltyki.

Integralną częścią opieki pooperacyjnej jest edukacja pacjentki – obejmuje zasady pielęgnacji rany, rozpoznawanie objawów alarmowych i utrzymanie aktywności fizycznej po powrocie do domu. Wsparcie laktacyjne stanowi istotny element procesu zdrowienia i poprawia komfort psychiczny.

Takie postępowanie pozwala skrócić czas hospitalizacji bez pogorszenia bezpieczeństwa, a jednocześnie zwiększa efektywność organizacyjną oddziału i satysfakcję pacjentek.