Wyszukaj w publikacjach
Wraz z upowszechnieniem badań obrazowych jamy brzusznej obserwuje się częstsze wykrywanie torbieli nerek. Większość z nich to zmiany przypadkowe, niepowiązane z objawami klinicznymi. W praktyce lekarskiej kluczowe staje się pytanie: czy każda torbiel wymaga dalszej diagnostyki i leczenia, czy też część z nich można traktować jako częste, łagodne znalezisko, niewymagające interwencji?
Epidemiologia i znaczenie kliniczne zmian ogniskowych w nerkach
Proste torbiele nerek (Bosniak I) należą do najczęstszych zmian ogniskowych w obrębie nerek. Ich częstość rośnie wraz z wiekiem i może wynosić nawet do 50% u osób powyżej 50. roku życia [1]. Częściej występują u mężczyzn niż u kobiet [3]. W większości przypadków pozostają bezobjawowe i są wykrywane przypadkowo podczas diagnostyki obrazowej z innych wskazań.
Klasyfikacja Bosniaka
Powszechnie stosowanym systemem oceny torbieli nerek jest klasyfikacja Bosniaka, ostatnio zaktualizowana w 2019 roku [4].
| Kategoria | Obraz radiologiczny | Zalecane postępowanie |
|---|---|---|
Bosniak I | czysta torbiel o gładkiej, cienkiej (≤2 mm) ścianie, bez przegród, zwapnień; jednorodna zawartość o gęstości płynu; ściana może ulegać wzmocnieniu kontrastowemu | łagodna prosta torbiel nerki niewymagająca obserwacji |
Bosniak II | torbiel o cienkiej, gładkiej ścianie (≤2 mm), z możliwymi 1–3 cienkimi przegrodami; zawartość jednorodna, bez wzmocnienia po kontraście; dopuszczalne zwapnienia w ścianie lub przegrodach | łagodna torbiel nerki niewymagająca obserwacji (opcja 1) lub prawdopodobnie łagodna masa nerki niewymagająca obserwacji (opcja 2) |
Bosniak IIF | torbiel o nieco pogrubiałej (3mm), gładkiej ścianie lub przegrodach, często z licznymi (≥4) cienkimi (≤2 mm) przegrodami; może występować delikatne wzmocnienie ściany lub przegród, ale bez litych elementów; zawartość torbieli jednorodna lub nieznacznie niejednorodna | zdecydowana większość mas jest łagodna; w przypadku zmian złośliwych prawie wszystkie mają charakter indolentny; torbiel powinna być monitorowana za pomocą badań obrazowych po 6 i 12 miesiącach, a następnie corocznie przez łącznie 5 lat w celu oceny zmian morfologicznych |
Bosniak III | torbiel o pogrubiałej (≥4 mm) lub nieregularnej ścianie bądź przegrodach, wykazujących wyraźne wzmocnienie po kontraście; widoczne mogą być tępokątne uwypuklenia ściany lub przegród (≤3 mm) | prawdopodobieństwo złośliwości; należy rozważyć konsultację urologiczną; zalecane leczenie operacyjne lub okresowe badania kontrolne |
Bosniak IV | torbiel z jednym lub kilkoma wzmacniającymi się po kontraście guzkami (≥4 mm) o wypukłych, tępokątnych lub ostrych brzegach; struktura niejednorodna, ściany i przegrody pogrubiałe | w większości przypadków charakter złośliwy; należy rozważyć konsultację urologiczną; zalecane leczenie operacyjne |
Kluczowe znaczenie ma prawidłowa interpretacja badań TK oraz MR, które pozwalają na ocenę obecności przegród, zwapnień czy komponenty litej. Biopsja ma ograniczone zastosowanie i jest rozważana wyjątkowo, gdy diagnostyka obrazowa nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków [1].
Proste torbiele nerek
Proste bezobjawowe torbiele nerek najczęściej nie wymagają ani leczenia, ani obserwacji. Jeśli występują objawy, torbiel uciska narządy sąsiednie, powodując zaburzenie ich czynności lub osiąga olbrzymie rozmiary – dokonuje się jej opróżnienia i obliteracji albo usuwa chirurgicznie [1]. Proste torbiele mogą sporadycznie powodować powikłania – takie jak zakażenie, krwawienie do światła torbieli lub ucisk na układ kielichowo-miedniczkowy prowadzący do utrudnienia odpływu moczu.
Nowe dane wskazują na możliwy związek pomiędzy obecnością prostych torbieli a rozwojem nadciśnienia tętniczego [3]. Potencjalne mechanizmy obejmują ucisk torbieli na naczynia nerkowe, aktywację układu renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) lub zmiany w strukturze macierzy pozakomórkowej [3].
Torbiele złożone i ryzyko onkologiczne
Torbiele złożone nerek wymagają szczegółowej diagnostyki różnicowej. Do cech budzących niepokój należą pogrubiałe ściany, obecność przegród, zwapnień oraz komponenty litej [1]. Klasyfikacja Bosniaka w wersji 2019 roku pozwala na precyzyjniejsze określenie ryzyka nowotworu i zmniejsza odsetek niepotrzebnych zabiegów chirurgicznych [4].
Choroby torbielowate nerek
Ważną kategorię stanowią choroby torbielowate, w tym autosomalna dominująca wielotorbielowatość nerek (ADPKD). Różnicowanie prostych torbieli od ADPKD opiera się na wywiadzie rodzinnym, kryteriach obrazowych oraz – w razie potrzeby – badaniach genetycznych [2]. ADPKD jest schorzeniem postępującym, prowadzącym do przewlekłej choroby nerek i niewydolności nerek wymagającej leczenia nerkozastępczego. Aktualne wytyczne KDIGO (2025) podkreślają znaczenie kontroli ciśnienia tętniczego, modyfikacji stylu życia oraz stosowania terapii modyfikujących przebieg choroby, takich jak tolwaptan – w wybranych przypadkach, u pacjentów z szybko postępującą postacią ADPKD [2].
Podsumowanie
Nie każda torbiel nerki jest powodem do niepokoju. Większość z nich to zmiany łagodne, niewymagające obserwacji. Kluczowe znaczenie ma jednak różnicowanie prostych torbieli od torbieli złożonych, które mogą wiązać się z ryzykiem nowotworowym, a także od chorób torbielowatych, takich jak ADPKD. Coraz więcej dowodów wskazuje, że nawet proste torbiele mogą mieć znaczenie kliniczne, zwłaszcza w kontekście nadciśnienia tętniczego. Odpowiednia diagnostyka i indywidualizacja postępowania są niezbędne, aby uniknąć zarówno nadmiernej interwencji, jak i przeoczenia istotnej patologii.
Źródła
- Herts, B. R., Silverman, S. G., Hindman, N. M., Uzzo, R. G., Hartman, R. P., Israel, G. M., Baumgarten, D. A., Berland, L. L., & Pandharipande, P. V. (2018). Management of the Incidental Renal Mass on CT: A White Paper of the ACR Incidental Findings Committee. Journal of the American College of Radiology : JACR, 15(2), 264–273. https://doi.org/10.1016/j.jacr.2017.04.028
- Torres, V. E., Ahn, C., Barten, T. R. M., Brosnahan, G., Cadnapaphornchai, M. A., Chapman, A. B., Cornec-Le Gall, E., Drenth, J. P. H., Gansevoort, R. T., Harris, P. C., Harris, T., Horie, S., Liebau, M. C., Liew, M., Mallett, A. J., Mei, C., Mekahli, D., Odland, D., Ong, A. C. M., Onuchic, L. F., … Devuyst, O. (2025). KDIGO 2025 clinical practice guideline for the evaluation, management, and treatment of autosomal dominant polycystic kidney disease (ADPKD): executive summary. Kidney international, 107(2), 234–254. https://doi.org/10.1016/j.kint.2024.07.010
- Kitlinski, M., Kaushik, H., Heleniak, Z., & Dębska-Ślizień, A. (2025). Relationship Between Simple Renal Cysts and Hypertension: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of clinical medicine, 14(16), 5725. https://doi.org/10.3390/jcm14165725
- Silverman, S. G., Pedrosa, I., Ellis, J. H., Hindman, N. M., Schieda, N., Smith, A. D., Remer, E. M., Shinagare, A. B., Curci, N. E., Raman, S. S., Wells, S. A., Kaffenberger, S. D., Wang, Z. J., Chandarana, H., & Davenport, M. S. (2019). Bosniak Classification of Cystic Renal Masses, Version 2019: An Update Proposal and Needs Assessment. Radiology, 292(2), 475–488. https://doi.org/10.1148/radiol.2019182646
