Rwa barkowa – arsenał narzędzi w gabinecie POZ

Brachialgia, znana również jako rwa barkowa lub rwa ramienna, to zespół dolegliwości charakteryzujący się silnym bólem w okolicy karku lub barku, który może promieniować wzdłuż kończyny górnej – najczęściej do przedramienia, a czasami aż do dłoni. Ból ma podłoże neuropatyczne i często współwystępują z nim parestezje, a w niektórych przypadkach również osłabienie siły mięśniowej [1, 2].

Jakie są przyczyny rwy barkowej?

Dolegliwości związane z rwą barkową są wynikiem zmian zwyrodnieniowych w obrębie krążków międzykręgowych oraz tkanki łącznej stawów międzykręgowych [3]. Wśród jej głównych przyczyn wymienia się:

• uszkodzenie krążka międzykręgowego, w tym wypuklinę lub przepuklinę jądra miażdżystego, często powstałą na skutek urazu,
• zwyrodnienia stawów międzykręgowych,
• ucisk korzeni nerwów rdzeniowych,
• patologiczne zmiany w tkankach miękkich, takie jak złamania czy krwiaki,
• obecność guzów nowotworowych lub przerzutów [2].

Kto narażony jest na rwę barkową?

Przyjmuje się, że zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa są efektem długotrwałych, statycznych przeciążeń, które najczęściej towarzyszą pracy w pozycji siedzącej. Osoby spędzające wiele godzin w jednej, często nieergonomicznej pozycji są szczególnie narażone na rozwój dolegliwości bólowych oraz zmian zwyrodnieniowych [2].

Do grup zawodowych najbardziej zagrożonych tym schorzeniem należą:

• informatycy,
• pracownicy biurowi,
• zawodowi kierowcy.

Dodatkowo, badania wskazują, że zwyrodnienie krążka międzykręgowego może być również powiązane z częstym korzystaniem ze smartfonów, co wiąże się z utrzymywaniem głowy w pochylonej pozycji przez dłuższy czas [4].

Jakie są charakterystyczne objawy dla rwy barkowej?

Rwa barkowa najczęściej dotyka osób młodych i w średnim wieku, zwłaszcza z historią zwyrodnień dysków lub stawów.

• Lokalizacja objawów – obejmuje szyję oraz kończyny górne, może występować jednostronnie lub obustronnie.
• Ból szyi – zwykle pojawia się w okolicy mięśnia czworobocznego, rozwija się stopniowo lub nagle, ma charakter przewlekły i często promieniuje do barku, ramienia lub potylicy.
• Sztywność karku – nasila się szczególnie rano i zwiększa wraz z aktywnością, prowadząc do ograniczenia ruchomości szyi.
• Objawy korzeniowe – wynikają z podrażnienia nerwów, zazwyczaj występują jednostronnie, obejmują osłabienie czucia (niedoczulicę) lub parestezje (mrowienie, drętwienie) w obrębie kończyny górnej. Ich lokalizacja zależy od poziomu podrażnienia nerwu.
• Charakter bólu – może być silny, promieniujący i prowadzić do unieruchomienia kończyny. W niektórych przypadkach dochodzi do niedowładów, porażeń oraz osłabienia czucia powierzchniowego.
• Problemy z precyzyjnymi ruchami – pacjenci mogą mieć trudności z trzymaniem sztućców, obracaniem klucza w zamku czy chwytaniem drobnych przedmiotów [1, 3]

Czym różni się rwa barkowa od bólu barku i szyi?

Rwa barkowa ma charakter neuropatyczny – ból jest ostry, przeszywający i promieniuje zgodnie z przebiegiem unerwienia, często towarzyszą mu objawy takie jak mrowienie, drętwienie czy osłabienie mięśni. W przeciwieństwie do brachialgii, ból barku i szyi wynikający z przyczyn mięśniowo-szkieletowych jest zazwyczaj bardziej zlokalizowany, wynika z napięcia lub przeciążenia mięśni oraz stawów i nie wiąże się z wyraźnymi objawami neurologicznymi [1].

Postępowanie diagnostyczne

• Wywiad – należy ustalić początek, czas trwania oraz charakter dolegliwości, a także zapytać o przebyte urazy i choroby współistniejące, w tym przede wszystkim choroby nowotworowe, stosowanie steroidoterapii ogólnej czy osteoporozę.
• Badanie przedmiotowe obejmuje palpację mięśni obręczy barkowej, ocenę siły mięśni według skali Lovetta, analizę zakresu ruchów kręgosłupa szyjnego i kończyny, a także ocenę odruchów i ewentualnych zaburzeń czucia. Przydatnym narzędziem jest takie jak test Spurlinga – polegający na delikatnym nacisku na głowę pacjenta w kierunku bolesnej strony; nasilenie bólu podczas tego testu może sugerować ucisk nerwowy. Istotne jest również dokładne zbadanie płaszczyzn ruchu szyi i kończyny górnej. W kontekście kręgosłupa szyjnego przeprowadza się:
  • zgięcie i wyprost – sprawdzenie, czy pacjent może swobodnie zgiąć szyję do przodu i wyprostować ją bez ograniczeń i bólu;
  • rotację – ocena pełnego zakresu obrotu głowy, z uwzględnieniem ewentualnych asymetrii;
  • odwodzenie i przywodzenie – badanie ruchomości bocznej szyi, co może ujawnić problemy mechaniczne lub stawowe.
• Diagnostyka obrazowa – w warunkach POZ zaleca się skierowanie pacjenta na RTG kręgosłupa w projekcji AP i bocznej. Należy pamiętać, że prawidłowy wynik RTG nie wyklucza ucisku na nerw, ponieważ badanie to nie pozwala na ocenę tkanek miękkich.
• Dalsza diagnostyka – w przypadku utrzymujących się dolegliwości lub podejrzenia zmian neurologicznych wskazane może być wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI), który umożliwia dokładniejszą ocenę struktur nerwowych [5, 6]. W tym celu należy skierować pacjenta do poradni specjalistycznej ortopedycznej/neurochirurgicznej.

Leczenie rwy barkowej:

Farmakologiczne

W leczeniu rwy barkowej stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz miorelaksanty, które pomagają w redukcji bólu, ograniczeniu stanu zapalnego oraz rozluźnieniu napiętych mięśni.

• Leki pierwszego rzutu – podstawą terapii są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które wykazują zarówno działanie przeciwbólowe, jak i przeciwzapalne. Mogą być stosowane doustnie, miejscowo (żele, maści) lub w formie iniekcji, gdy podaż doustna jest niemożliwa. Do najczęściej stosowanych NLPZ należą diklofenak, ketoprofen oraz meloksykam [1].
• Miorelaksanty – stosowane w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego, które często towarzyszy rwom korzeniowym. Pomagają w rozluźnieniu mięśni przykręgosłupowych oraz obręczy barkowej, co może przyczynić się do redukcji bólu i poprawy zakresu ruchu. Do najczęściej stosowanych miorelaksantów należą prydynol, tyzanidyna, metokarbamol i baklofen [1].
• Kompleks witamin B – w leczeniu rwy barkowej można stosować witaminy z grupy B jako terapię wspomagającą. Badania wykazują, że witamina B₁ (tiamina), B₆ (pirydoksyna) i B₁₂ (kobalamina) odgrywają kluczową rolę w regeneracji i ochronie układu nerwowego, szczególnie w procesach związanych z uszkodzeniami nerwów obwodowych [7, 8].

Niefarmakologiczne

W terapii rwy barkowej kluczową rolę odgrywa rehabilitacja, dlatego pacjent powinien zostać skierowany do fizjoterapeuty.

• Fizykoterapia – obejmuje zabiegi takie jak masaże oraz elektroterapia, które pomagają zmniejszyć napięcie mięśniowe, poprawić ukrwienie tkanek i złagodzić ból.
• Kinezyterapia – w jej skład wchodzą elementy terapii manualnej, ćwiczenia relaksacyjne dla obręczy barkowej oraz aktywne techniki rozluźniające mięśnie, które wspomagają odzyskanie prawidłowej ruchomości i stabilizacji mięśniowej [2].

Edukacja

W terapii rwy barkowej istotne znaczenie ma nie tylko rehabilitacja, ale również świadoma dbałość o zdrowie kręgosłupa. Pacjent powinien zostać poinstruowany o znaczeniu prawidłowej ergonomii pracy oraz odpowiedniego wypoczynku, co może pomóc w zmniejszeniu obciążeń oraz zapobieganiu nawrotom dolegliwości [2].

Wskazane jest unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji, stosowanie odpowiedniego podparcia dla kręgosłupa oraz regularne przerwy na ćwiczenia rozciągające.

Kiedy rozważyć leczenie operacyjne?

Jeśli objawy nie ustępują, nasilają się lub leczenie zachowawcze nie przynosi efektów przez 6 tygodni, może zaistnieć konieczność leczenia operacyjnego. W takiej sytuacji pacjent powinien zostać skierowany do poradni neurochirurgicznej w celu dalszej diagnostyki i oceny wskazań do zabiegu [2,6].