Różne ciśnienie na obu ramionach – kiedy podejrzewać zespół podkradania?

Różnica w wartości ciśnienia tętniczego między ramionami może być fizjologiczna lub patologiczna. W praktyce obserwacja dużej różnicy ciśnień na kończynach górnych powinna skłonić do pogłębionej diagnostyki w celu wykluczenia poważnych chorób naczyniowych, takich jak zespół podkradania tętnicy podobojczykowej. Zespół ten może prowadzić m.in. do objawów niedokrwienia mózgu, wymaga więc wczesnego rozpoznania i leczenia.

Z czego wynika zespół podkradania?

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej (ang. subclavian steal syndrome, SSS) występuje w sytuacji istotnego zwężenia lub niedrożności tętnicy podobojczykowej proksymalnie do odejścia tętnicy kręgowej. W efekcie w czasie wysiłku kończyny górnej następuje odwrócenie kierunku przepływu krwi – krew "podkradana" jest z krążenia mózgowego przez tętnicę kręgową do niedokrwionej kończyny. Zjawisko to może prowadzić do objawów neurologicznych lub niedokrwiennych kończyny górnej. Zwężenia tętnicy podobojczykowej są jednak najczęściej nie wymagają specyficznego leczenia, poza tym ukierunkowanym na przyczynę leżącą u ich podłoża.

Zespół podkradania stwierdza się przede wszystkim u pacjentów z zaawansowaną miażdżycą. Może występować także w zapaleniach naczyń (np. choroba Takayasu), zespole ciasnoty górnego otworu klatki piersiowej czy po zabiegach kardiochirurgicznych (np. po pomostowaniu aortalno-wieńcowym).

Poradnik

Zapalenie naczyń krwionośnych

Jak objawia się zespół podkradania?

Różnica w ciśnieniu skurczowym między ramionami przekraczająca 15 mmHg powinna być uznana za patologiczną i może być pierwszym objawem zwężenia tętnicy podobojczykowej. Najczęściej zespół jest bezobjawowy, a jedyną nieprawidłowością pozostaje asymetria ciśnienia.

Zespół podkradania może manifestować się jako:

• niedokrwienie kończyny górnej:
  • ból i osłabienie kończyny górnej przy wysiłku,
  • oziębienie i bladość ręki, drętwienie;
• niewydolność kręgowo-podstawna:
  • zawroty głowy, zaburzenia widzenia,
  • omdlenia, szczególnie przy ruchach ręką,
  • szumy uszne, parestezje,
  • rzadziej: przemijające niedokrwienie mózgu lub udar.

Zespół podkradania należy podejrzewać u pacjenta z sugestywnymi objawami, takimi jak chromanie kończyny górnej, który ma czynniki ryzyka stenozy tętnicy podobojczykowej (głównie miażdżycy). 

W warunkach gabinetowych należy:

• Zmierzyć ciśnienie na obu ramionach.
• Ocenić tętno obwodowe w kończynach górnych.
• Ocenić dystalne części kończyn (np. występowanie cech niedokrwienia, takich jak atrofia).
• W zależności od podejrzenia skierować pacjenta do specjalisty i na badania obrazowe (preferowane: ultrasonografia dopplerowska ze względu na niski koszt i dostępność, ewentualnie angio-TK lub angio-MR).

Jak postępować w przypadku zespołu podkradania?

Postępowanie zależy od objawów oraz stopnia niedrożności. W przypadkach bezobjawowych stosuje się obserwację i leczenie ukierunkowane na przyczynę, czyli np. czynniki ryzyka miażdżycy. Należy pamiętać, że nawet przy braku objawów obecność zwężenia tętnicy podobojczykowej jest czynnikiem ryzyka incydentów niedokrwiennych i zgonu. 

Leczenie obejmuje takie leki jak: kwas acetylosalicylowy, β-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny i statyny. W niektórych przypadkach takie postępowanie niweluje dolegliwości. 

W przypadkach objawowych konieczne może być:

1. leczenie wewnątrznaczyniowe (angioplastyka z implantacją stentu),
2. chirurgiczne obejście zwężenia (np. bypass).