Szczepienia w ciąży - co i kiedy?

Szanowni Państwo, ja zacznęod tego, że niezmiernie cieszęsię z-z tego faktu, że mogęmówić do Państwa o szczepieniach.

Po pierwsze jestem wielkim fanemszczepień.Mam nadzieję, że wśródsłuchaczy są osoby, które też tejzasadzie hołdują, że szczepienia tojest coś dobrego, że to jestfantastyczna zdobycz.

Ja zawsze powtarzam, że tojeden z dwóch największych przełomów wmedycynie, który odmienił losy świata.Szczepienia i antybiotyki.

Mam nadzieję, że osoby, któresą przeciwne szczepieniom, to jest takinaprawdę zupełny margines i nieprzywiązujmy do nich zbyt wielkiej wagii roli, bo im na

tym właśnie zależy.Szczepienia nie są be, proszępaństwa, szczepienia w ciąży też niesą be.

Jeżeli są wśród nas jacyśnieprzekonani, to chciałbym, żeby ten wykładto zmienił.

Oczywiście, proszę państwa, wykonując jakąkolwiekprocedurę medyczną w ciąży, musimy braćpod uwagę spodziewane korzyści iryzyko.Ten bilans musi być oczywiścieprzesunięty w stronę korzyści, ale teżpamiętajmy, że ciąża to jestjedyna i niepowtarzalna sytuacja, w którejpoprzez jedno wstrzyknięcie chronimy trzybyty: ciężarną, płód rozwijający się wjej łonie i dziecko poporodzie- noworodka i niemowlę mniej więcejdo szóstego roku życia.Nie ma drugiej takiej sytuacjiw przyrodzie.

Szanowni Państwo, szczepienia ukobiet w ciąży możemy podzielić nate, które są wskazane dowykonania, te, które są możliwe dowykonania, te, które są koniecznedo wykonania, no i te, którychnie powinniśmy wykonywać ze względuna to, że są dla nichprzeciwwskazania.

Jakie szczepienia są koniecznei bezdyskusyjne?

No to oczywiście są to,proszę państwa, szczepienia poekspozycyjne.Tężec, wścieklizna, WZW B, WZWA.Nie ma tutaj co dyskutować,tylko w takiej sytuacji, kiedy dojdziedo takiej ryzykownej, do,do, do ryzykownego zachowania, to trzebate szczepienia z całą pewnościąwykonać i nie ma co ztym dyskutować.

Szczepienia bezpieczne w ciąży tosą wszystkie szczepionki zabite, różne ichrodzaje.Macie Państwo tutaj wymienione wszystkieformy.Szczepionki zabite są absolutnie bezpiecznedo stosowania w ciąży.

Jakie szczepionki można wykonywaćw ciąży ze względu na szczególnesytuacje lub przynależność ciężarnej dogrup ryzyka?To jest WZW A, HBV,pneumokoki, meningokoki, polio.

Szczepionka HPV, proszę państwa, onanie jest jakoś szczególnie przeciwwskazana wciąży, ale też nie jestzalecana z wielu względów.Po pierwsze nie ma wystarczającychbadań, a po drugie akurat toszczepienie może być wykonane pozaciążą, więc nie ma takiej konieczności,żeby akurat w okresie ciążyją wykonywać.Natomiast jeżeli by doszło dotakiego szczepienia nieświadomie w ciąży, tonie należy tutaj rwać włosówz głowy czy kruszyć przysłowiowej kopii.

Przeciwwskazane do wykonywania wciąży są wszystkie szczepionki żywe, czyliMMR przeciwko odrze, śwince,różyczce, ospa wieczna, żółta febra, gruźlica,półpasiec, szczepionka donosowa przeciwko grypie,japońskie zapalenie mózgu i dur brzuszny.Tych szczepionek w ciąży nienależy wykonywać, ale też tutaj muszęzaznaczyć, jeżeli dojdzie do przypadkowegozaszczepienia, nie jest to absolutnie wskazaniedo przerwania, do zakończenia ciąży,bo tak naprawdę nie wykazano jakichśbardzo istotnych działań niepożądanych, więcnie wykonujemy, bo są przeciwwskazane, alejeżeli doszło, znowu nie matragedii.

Te zalecenia, proszę państwa sięzmieniają.Na przykład zasz-- szczepienie przeciwkożółtej febrze, kiedyś nie można było,teraz w uzasadnionych przypadkach jaknajbardziej jest dozwolone u kobiet wciąży i również ten okrespo wykonaniu szczepienia szczepionką żywą kiedyśwynosił trzy miesiące do koncepcji,obecnie wystarczy jak jest to jedenmiesiąc.

Które szczepionki zalecamy do wykonaniau wszystkich kobiet w ciąży?Grypa, krztusiec, COVID-19 i RSV.

O tym już wspominała panidoktor Joanna Król.My będziemy dzisiaj wielokrotnie różnerzeczy powtarzać, ale to celowo, proszępaństwa, bo jak wiemy imwięcej powtórzeń, tym bardziej zapadają niektórerzeczy w pamięć.

Proszę państwa, jak tosię dzieje, że ta szczepionka takzabezpiecza, tak jak mówiłem, tetrzy byty?

Otóż zaszczepiona kobieta wytwarza czynnąodporność.Przeciwciała, które wytworzy, przeciwciała poszczepienneprzechodzą poprzez łożysko do płodu, chroniącpłód, a następnie utrzymują sięw krążeniu niemowlęcia, niemowlęcia do okołoszóstego miesiąca życia.

Mamy zawsze-Rekomendacje Polskiego TowarzystwaGinekologów i Położników, wspólnie opracowane zPolskim Towarzystwem Wakcynologii i PolskimTowarzystwem Medycyny Rodzinnej, gdzie wszystko natemat szczepień możecie Państwo znaleźć.One się ukazały w 2023roku.Niestety, było to jeszcze wmomencie, kiedy nie była dostępna szczepionkaprzeciwko RSV w Polsce.W związku z tym natemat RSV w tych rekomendacjach nicnie ma.Ale mogę Państwa uspokoić, trwająprace już bardzo szeroko zakrojone.Lada moment ukaże się updatetych rekomendacji, w których RSV zostaniedo-dokładnie omówione.

Proszę państwa, grypa.

Uważa się często tak powszechnie,że grypa to takie łagodne schorzenie.Nic bardziej mylnego.Proszę państwa, warto wiedzieć, żerocznie z powodu grypy umiera okołosześciuset tysięcy osób.To jest populacja całkiem sporegomiasta, więc warto, warto pamiętać,mieć pokorę tutaj przed tągrypą.

My często mylimy grypę zróżnego rodzaju przeziębieniami, paragrypami, ale prawdziwagrypa to jest sytuacja bardzoniebezpieczna, która może przynieść bardzo dużoniekorzystnych, niekorzystnych zajść takżeu kobiet w ciąży, a możenawet szczególnie dlatego, że tenprzebieg może być poważniejszy u kobietyciężarnej niż u kobiety wanalogicznym wieku, bez ciąży.Jest większe ryzyko zgonu, wieks-większeryzyko powikłań, także ryzyko powikłań ciążowych,takich jak poród przedwczesny, poronienie,obumarcie płodu, niska masa urodzeniowa, zgonnoworodka czy konieczność wykonania cięciacesarskiego.

Szczepionka, proszę państwa, jest bezpieczna.Szczepionkę można bezpiecznie wykonywać ukobiet ciężarnych.Nie wpływa ono-- ona nawystępowanie tych powikłań, o których mówiłem,które mogą być wynikiem infekcji,a nie samego szczepienia.Nie ma też niekorzystnego wpływuna rozwój psychomotoryczny dzieci.Immunogenność szczepionek stosowanych u ciężarnychjest zbliżona do tej, którą obserwujemyu kobiet niebędących w ciąży.I tutaj mamy ewidentne korzyścizarówno dla matek, jak i dlaniemowląt.Zmniejszenie ryzyka zachorowania, a jeżelido tego zachorowania dojdzie, to zdecydowaniemniejszy, zdecydowanie lżejszy przebieg choroby.

Od września 2021 szczepienie przeciwkogrypie jest bezpłatne.Szczepionka znajduje się na liścieCiąża+.Wymagane jest wystawienie recepty ciężarnejwłaśnie z adnotacją Ciąża+.

Proszę państwa, krztusiec.

Krztusiec.Tutaj bardziej nastawiamy się naochronę potomstwa niż kobiety ciężarnej.Kobieta ciężarna oczywiście też możechorować na krztusiec i może tobyć no przebieg taki jakto przy krztuścu często bywa tenmęczący długotrwały kaszel, ale sobieta kobieta z tym na pewnojakoś poradzi.Natomiast dziecko jest kompletnie niezabezpieczone,zwłaszcza że do szóstego tygodnia życianie możemy szczepić przeciwko krztuścowi.Więc noworodki i te wczesneniemowlęta kompletnie nie mają zabezpieczenia przeciwkokrztuścowi.

Wracając jeszcze do grypy.Tak na marginesie grypę możemyszczepić od szóstego miesiąca życia dziecka,więc też, jeżeli nie zabezpieczymyciężarnej i w sposób bierny noworodka,to, to dziecko jest niezabezpieczone,nie można go inaczej zabezpieczyć doszóstego miesiąca życia.

Wracamy do krztuśca.Krztusiec może być, proszę państwa,nawet śmiertelną chorobą u małych dzieci,dlatego tak bardzo zwracamy uwagęna konieczność szczepienia kobiet ciężarnych.

Jesteśmy na szczęście w grupieczterdziestu pięciu krajów, w których szczepienieprzeciwko krztuścowi jest zalecane.Natomiast daleko nam do ideałujest-- są kraje, gdzie ta wyszczepialnośćwynosi nawet ponad osiemdziesiąt procent.Taki najbliższy nam geograficznie krajto Hiszpania, gdzie jest ponad osiemdziesiąt,ale i Belgia prawie siedemdziesiąt.W Polsce do niedawna byłto jakiś ułamek procenta.Natomiast kampanie reklamowe, różnego rodzajuakcje i programy szczepień doprowadziły dotego, że mamy obecnie okołosiedemnastu procent, siedemnastu procent wyszczepialności przeciwkokrztuścowi w ciąży, co należyuważać za bardzo duży sukces.Cieszymy się tym, ale nodroga do ideału jeszcze jest daleka,żeby tę odporność populacyjną mócosiągnąć.

Szczepionka, którą stosujemy to jestszczepionka skojarzona.Nie ma szczepionki wyłącznie przeciwkokrztuścowi.To jest szczepionka, która zawieraw sobie komponent tężcowy, błoniczy iwłaśnie krztuścowy.Jest to szczepionka zabita dopodawania domięśniowego, bezpieczna do zastosowania.Zgodnie z zaleceniami podaje siętaką pojedynczą dawkę między dwudziestym siódmyma trzydziestym szóstym tygodniem ciąży.I to, proszę państwa, niezależnieod czasu, jaki upłynął od podaniaostatniej dawki szczepionki, często padająpytania, czy jak byłam szczepiona półtoraroku temu, bo byłam wciąży, to tutaj w tej ciążyteż trzeba?Tak, też trzeba.Co więcej, uważa się, żenawet jeżeli pacjentka była zaszczepiona napoczątku danej ciąży, to itak w tym trzecim trymestrze powinnabyć po raz kolejny zaszczepiona,bo tylko szczepienie w tym okresieciąży zapewnia optymalną ochronę przeciwciał

przekazywanych dziecku. Szczepionka jest skuteczna, również zmniejszaczęstość zachorowań, jak i teżciężkość, jeżeli już dojdzie do zachorowania.Znacznie obniża konieczność hospitalizacji, noi przede wszystkim zapobiega zakażeniom.I dobra informacja jest taka,że od października 2024 szczepienie przeciwkokrzyżcowi jest bezpłatne dla ciężarnych,ale tutaj system jest inny.To musi być realizowane przezlekarza rodzinnego.Tam się zgłasza, ciężarna zgłaszazapotrzebowanie na szczepionkę.Ta szczepionka jest tam sprowadzana,zabezpieczona i podawana ciężarnej.Czyli tutaj nie recepta, aPOZ.

Proszę państwa, COVID-19, doktor Król

mówiła, że to już troszkę zapomnianahistoria, ale ja bym taktutaj aż tak optymistycznie do tegonie podchodził, bo ten COVIDjest i pewnie będzie nam jużtowarzyszył.

Ważne jest to, że COVIDmoże być szczególnie niebezpieczny dla ciężarnych.Może zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego,różnego rodzaju powikłań ciąży, a także,no ten przebieg może byćcięższy niż u kobiet nieciężarnych wanalogicznym wieku.

Ważne jest również to, żeani ciąża, ani karmienie piersią, animiesiączka nie są żadnym przeciwwskazaniemdo szczepienia przeciwko COVID-19.Jak najbardziej powinniśmy tę grupęuwzględniać.Tutaj zalecenia wszystkich liczących siętowarzystw naukowych mówią jasno, że takieszczepienie powinno być wykonane.

I tutaj ten system szczepieńkobiet ciężarnych nie odbiega od tego,jaki stosuje się w populacjiogólnej.Można szczepić szczepionką mRNA iszczepionką białkową.Oczywiście, jeżeli mamy wybór, topreferowana jest szczepionka mRNA.

No i RSV, proszę państwa,

ten benjaminek, coś nowego na naszympoletku szczepionkowym.

Ja zawsze powtarzam, że wiedzapołożników, ginekologów na temat RSV jestco najmniej niewystarczająca, dlatego, żeto nie my widzimy skutki następstwazakażeń u dzieci.To pediatrzy, neonatolodzy.Oni mogliby nam bardzo dużopowiedzieć, jak to wygląda.

Jest to rzeczywiście poważny problemzdrowotny w tej najmłodszej grupie wiekowej.Jest takie bardzo dobre opracowanie,które ukazało się pod redakcją zespołukierowanego przez panią profesor MarięKatarzynę Borszewską-Kornacką na temat sytuacji RSVw Polsce, w populacji polskiejpediatrycznej.Warto się z tym zapoznać,żeby mieć no trochę szersze pojęciena ten temat.

Proszę państwa, rzadko może sobieuświadamiamy, że RSV jest główną przyczynąglobalnej choroby układu oddechowego udzieci.Hospitalizacje rocznie to ponad 3miliony osób i 33 miliony zachorowań.Także ta skala jest ogromnai to jest wyzwanie nie tylkoz medycznego punktu widzenia, aletakże jest to wielkie obciążenie dlasystemu opieki zdrowotnej.

Także cokolwiek możemy zrobić wramach profilaktyki, to należy z tegojak najbardziej korzystać.

Objawy kliniczne są uzależnione głównieod wieku.Jeszcze sobie do tego zachwilę wrócimy.W każdym razie warto podkreślić,że RSV jest najczęstszym patogenem odpowiedzialnymza ostre infekcje dróg oddechowychu dzieci i jest to wiodącaprzyczyna hospitalizacji u dzieci, jakteż druga najczęstsza przyczyna zgonów udzieci po malarii.Myślę, że nie do końcamamy tego świadomość.

Mówi się, że ponad dziewięćdziesiątprocent dzieci zostaje zakażonych przed ukończeniemdrugiego roku życia, ale taknaprawdę pediatrzy mówią, że praktycznie stoprocent dzieci do drugiego rokużycia ma styczność z wirusem RSV.

I ten przebieg, tak jakmówiłem, może być bardzo, bardzo trudnyi ciężki.Niestety, nie mamy leczenia przyczynowego,nie mamy terapii celowanej.Leczenie jest wyłącznie objawowe.Polega na tlenoterapii, podawaniu płynów.Te dzieci, no straszliwie cierpiąi nic nie można z tymzrobić.Dlatego też, ponieważ nie maleczenia, a jest profilaktyka, to powinniśmyz niej jak najszerzej korzystać.

Ta profilaktyka, no można powiedzieć,jest dwukierunkowa.Mamy do dyspozycji przeciwciała monoklonalnei mamy szczepionkę od niedawna, któramoże być z powodzeniem stosowanau kobiet ciężarnych.

Przeciwciała monoklonalne.Przez wiele lat w Polscejuż funkcjonuje tak zwany program palivizumabowy,trudne słowo do wypowiedzenia, aleudało się.To jest przeciwciało monoklonalne, którepodajemy w pięciu iniekcjach, ale stosowanejest tylko w tak zwanychgrupach ryzyka, głównie u wcześniaków.Proszę państwa, no abstrahując odkosztów, ale pięć iniekcji u takiegomalutkiego wcześniactwa to jest teżduże obciążenie.Nie ma co ukrywać.

Warto w związku z tympodkreślić, że jest na rynku dostępnenowej generacji przeciwciało Nirsevimab wymagającejednego podania domięśniowego.To jest myślę przyszłość.W krajach, w których jestjuż powszechnie stosowane ten program, problemRSV uległ znacznej poprawie.W Polsce Nirsevimab jest zarejestrowany.Fizycznie go jeszcze nie ma.Czekamy z utęsknieniem.Z tego, co wiem, zdobrze poinformowanych źródeł jeszcze na-- uprogu tego sezonu powinien siępojawić na polskim rynku.

Sezon zaczyna się we wrześniu,kończy się gdzieś w okolicach kwietnia. Noale mamy szczepionkę przeciwko RSV,proszę państwa.

Szczepionka jest przeznaczona dla osóbw wieku, no tu nie maupdate'u zrobionego.Początkowo była od sześćdziesiątego rokużycia wzwyż.Obecnie rejestracja jest od osiemnastegoroku życia wzwyż i dla kobietciężarnych jako profilaktyka zakażeń RSVu niemowląt.

Mamy na rynku, proszę państwa,dwie szczepionki: dwuwalentna i jednowalentna.Szczepionka jednowalentna nie ma rejestracjidla kobiet ciężarnych.Także pamiętajmy, żeby kobietom ciężarnymproponować tę szczepionkę, która ma rejestrację,szczepionkę dwuwalentną.Nazwy są bardzo podobne, więcmożna się pomylić.Oczywiście, no ta druga szczepionkanie ma rejestracji.Pewnie nic by się niestało w większości przypadków, gdybyśmy takąszczepionkę podali.Ale w razie jakichkolwiek problemów,no to też mamy problem, bopodaliśmy coś, co według HPL-unie jest przeznaczone do stosowania wciąży.Także tutaj zalecam daleko posuniętąostrożność.

Proszę Państwa, dlaczego te dwiegrupy wiekowe niemowlęta, noworodki i osobystarsze powinny być szczególnie chronione?No bo to obciążenie chorobowew tych grupach właśnie jest największe.

Szczepionka została dokładnie przebadana, jestbezpieczna, cechuje się wysokim profilem bezpieczeństwa.Niewielki, niewielkie działania niepożądane, typowedla szczepienia, takie jak ból wmiejscu szczepienia, ból głowy, bólmięśni.Te dane zostały opublikowane zbadań klinicznych w New England Journalof Medicine.Także to najbardziej chyba prestiżoweczasopismo.Dane należy uznać w związkuz tym za wiarygodne.Wykazano też w badaniach klinicznych,że nie wpływa szczepienie na wynikiokołoporodowe, na czas porodu, namasę urodzeniową, opóźnienie rozwoju.W związku z tym, takjak wspomniałem, bezpieczna w zastosowaniu.

Możecie się Państwo spotkać ztakimi informacjami, że szczepionka zwiększa ryzykoporodu przedwczesnego.Nie do końca jest toprawda, bo to dotyczyło wszystkich szczepionek,które były badane przed ichdopuszczeniem do obrotu w badaniach klinicznych.W przypadku tej szczepionki, którama rejestracę do stosowania u ciężarnych,takie, takie powikłanie nie jestobserwowane poza krajami o niskim poziomierozwoju, do których na szczęściePolska nie należy.

Szczepionka wysoce skuteczna zmniejsza częstośćzachorowań, jak i przebieg w przypadkuwystąpienia zwłaszcza szczególnie korzystnie wpływana te ciężkie zachorowania.Mamy też już dane pochodzącez realnych populacji, nie z badańklinicznych, które także wykazują wysokąskuteczność kliniczną.Publikowane bardzo świeżo w maju2025 w Lancet Infectious Diseases.

Okno szczepień, zgodnie z HPL-emjest pomiędzy dwudziestym czwartym, a trzydziestymszóstym tygodniem ciąży dosyć szerokie,ale większość towarzystw naukowych zaleca stosowaniemiędzy trzydziestym drugim, a trzydziestymszóstym tygodniem.I tego proszę się trzymać.

Tutaj mamy zalecenia Polskiego TowarzystwaPediatrycznego i Konsultanta Krajowego w dziedziniepediatrii, gdzie właśnie napisano, żeszczepienia kobiet w ciąży powinno byćstosowane między trzydziestym drugim atrzydziestym szóstym tygodniem ciąży.W szczególnych przypadkach po dwudziestymósmym tygodniu.Oczywiście też są wspomniane korzyścize stosowania przeciwciał monoklonalnych.

Tutaj są rekomendacje dotyczące-- rekomendacjeszczepionki RSV Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, gdzieteż jest napisane, że zalecasię szczepienia przeciwko RSV, grypie ikrztuścowi każdej kobiecie w ciążyi dodatkowo, że szczepienie matki niepowinno być powodem wykluczenia dzieckaz profilaktyki biernej za pomocą nirsevimabu,o ile będzie on jużfizycznie dostępny.

I proszę Państwa, doskonała wiadomośćjest taka, że od pierwszego kwietniadwa tysiące dwadzieścia pięć szczepienieprzeciwko RSV, szczepionka dwuwalentna znalazła sięna liście C Ciąża+, czylijest bezpłatna dla ciężarnych.

Tylko musicie Państwo wypisać ciężarnejreceptę.Tu jest tak samo, jakw przypadku grypy.Recepta Ciąża+, szczepienie bezpłatne.

Jest to bardzo istotna sprawa,dlatego, że proszę państwa, ta szczepionkaw pełnopłatnej wersji to jestokoło tysiąca złotych.No znowu nie każdego nato stać.I tutaj wielkie dzięki resortowiZdrowia, że uległ perswazjom określonej grupyludzi i to szczepienie dlanaszych ciężarnych jest nieodpłatne.

Dodatkowo też chciałbym podkreślić, żejest ono bezpłatne dla osób sześćdziesiątpięć plus, a dla osóbmiędzy sześćdziesiątym a sześćdziesiątym piątym rokiemżycia jest pięćdziesięcioprocentowa refundacja.

Proszę Państwa, zachęcam państwa, żebyścieinformowali pacjentki o szczepieniach jak najwięcej.To nie wynika tylko zjakiegoś naszego widzimisię, ale jest toteż element rozporządzenia Ministra Zdrowia,wspominanego już dzisiaj wielokrotnie standardu opiekiokołoporodowej, gdzie w ramach edukacjiciężarnych jest jasno wpisane działania profilaktycznei szczepienia ochronne.Więc musimy to robić ilepiej, jak ciężarne, dowiadują się tegood nas, niż to onepytają nas, czy o ten tematzahaczają.Ta wiedza jednak powinna pochodzićod nas.

Pamiętajmy zatem o tym wszystkim,czym dysponujemy.Wielkie dobrodziejstwo, tylko musi byćstosowane w praktyce.Bardzo dziękuję państwu za uwagę.

Po wykładzie na temat szczepień przechodzimy do kolejnego wystąpienia.

Będzie to wykład taki na zamówienie społeczności Remedium. Mianowicie tytuł tego wykładu brzmi: Jak przygotować się do roli dyżurnego?

A ten wykład wygłosi pan doktor Jacek Tatur, który również, podobnie jak pani doktor Joanna Król, jest rezydentem w naszej klinice i myślę, że chętnie podzieli się z Państwem swoimi doświadczeniami w tym temacie. Serdecznie zapraszam.