Kiedy szczepić się na tężec?

Ze względu na bardzo ograniczone możliwości terapii przyczynowej tężca, profilaktyka ma szczególne znaczenie. Szczepienie na tężec wprowadzono do Programu Szczepień Ochronnych (PSO) przeszło 60 lat temu. Od tego czasu, w formie coraz nowszych preparatów, figuruje ono na liście szczepień obowiązkowych [1]. Jednak czy uodpornianie możemy zakończyć w 19. roku życia, wraz z przyjęciem ostatniej dawki przypominającej szczepionki uwzględnionej w PSO?

Szczepionka na tężec – preparaty

Na polskim rynku dostępnych jest kilka szczepionek zawierających inaktywowaną toksynę tężcową (tzw. toksoid tężcowy). 

W podstawowym cyklu szczepień ochronnych stosowane są: 

• szczepionki skojarzone przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) z pełnokomórkowym komponentem krztuśca, 
• szczepionki skojarzone przeciwko błonicy tężcowi, krztuścowi oraz polio i WZWB (DTaP-IPV-Hib) z pełnokomórkowym komponentem krztuśca,
• dwuwalentne szczepionki przeciwko błonicy i tężcowi (Td) – używane u dorosłych pacjentów oraz dzieci ze stałymi przeciwwskazaniami do szczepienia na krztusiec [2].

Szczepienia przypominające realizowane są przy użyciu preparatów skojarzonych przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi z acelularnym komponentem krztuśca (Tdap) lub szczepionką przeciwko błonicy i tężcowi (Td). Szczepionki skojarzone z acelularnym komponentem krztuśca (Tdap) używane są również u osób dorosłych jako cykliczne dawki przypominające. 

W profilaktyce poekspozycyjnej, po zranieniach i urazach u dorosłych, stosowana jest szczepionka monowalenta.

Kiedy dorośli powinni zaszczepić się na tężec?

Szczepienia obowiązkowe i zalecane

Zgodnie z zaleceniami, przypominającą dawkę szczepionki Tdap lub Td powinno przyjmować się co 10 lat [2]. Zapewnia to ochronę przed zachorowaniem w razie związanej ze zranieniem ekspozycji na pałeczki tężca. Szczepionka jest szczególnie zalecana osobom mającym kontakt z noworodkami i niemowlętami, osobom starszym, oraz ciężarnym między 27. a 36. tygodniem ciąży. 

Profilaktyka poekspozycyjna

Szczepienia na tężec stosowane są również w ramach profilaktyki poekspozycyjnej po zranieniu. 

Wśród osób zgłaszających się do SOR z urazem, pojedynczą dawkę szczepionki powinny otrzymać osoby szczepione >5-10 lat temu. Profilaktykę poekspozycyjną w razie bardzo wysokiego ryzyka zakażenia rany należy także zaproponować osobom, które ostatnią dawkę szczepienia przyjęły <5 lat temu. Z kolei osoby nieszczepione lub szczepione jedynie w ramach szczepień obowiązkowych >10 lat temu, z dużym ryzykiem zachorowania na tężec, otrzymają zarówno szczepionkę, jak i antytoksynę przeciwtężcową oraz ewentualne zalecenie uzupełnienia szczepienia podstawowego.

Szczegółowe zasady postępowania poekspozycyjnego opisaliśmy w poradniku “Tężec”.

Szczepienie na tężec – sytuacje szczególne

Wakacje, jako czas obfitujący w podróże i aktywność, niosą za sobą ryzyko urazów i zranień. Pamiętajmy, że w razie otrzymania jedynie obowiązkowych szczepień na tężec, powinniśmy przyjąć dodatkową dawkę w ramach przygotowań do tropikalnego urlopu. Warto wówczas zasięgnąć konsultacji lekarza specjalizującego się w medycynie podróży, który zwróci uwagę na inne szczepienia i środki bezpieczeństwa jakie powinniśmy podjąć na wakacjach [3].