Wyszukaj w szybkich pytaniach
Czym różni się zespół Cushinga od choroby Cushinga?
Zespół Cushinga (CS) to zbiór objawów wywołanych nadmiarem kortyzolu – niezależnie od jego źródła. Choroba Cushinga (CD) to jego podtyp, w którym przyczyną jest gruczolak przysadki wydzielający ACTH. Różnicowanie etiologii ma kluczowe znaczenie dla dalszego leczenia.
Zespół czy choroba – różne mechanizmy, ten sam hormon
Zespół Cushinga obejmuje wszystkie przypadki przewlekłej ekspozycji na glikokortykosteroidy, zarówno endogenne (produkowane przez organizm), jak i egzogenne (np. leki). Wśród endogennych przyczyn wyróżnia się:
- chorobę Cushinga (CD) – przysadkowy gruczolak wydzielający ACTH, stymulujący nadnercza do wydzielania kortyzolu;
- ektopowy zespół Cushinga – ACTH produkowane przez nowotwór spoza przysadki (np. rak drobnokomórkowy płuca);
- nadnerczowy zespół Cushinga – autonomiczne wytwarzanie kortyzolu przez gruczolaka, raka lub hiperplazję nadnerczy.
Nadmiar kortyzolu – spektrum objawów i pułapki diagnostyczne
Zespół Cushinga daje obraz kliniczny o bardzo dużej zmienności – od otyłości centralnej, cukrzycy, nadciśnienia, po zaburzenia psychiatryczne, skłonność do infekcji i osteoporozę. Ze względu na niespecyficzność objawów, rozpoznanie często następuje z opóźnieniem, gdy objawy zaczynają się kumulować. W badaniach przesiewowych stosuje się:
- dobowy poziom kortyzolu w moczu,
- nocny poziom kortyzolu w ślinie,
- test hamowania 1 mg deksametazonu.
Leczenie zależne od przyczyny
Postawienie prawidłowego rozpoznania etiologii CS ma kluczowe znaczenie, ponieważ decyduje o sposobie leczenia. Pierwszym wyborem w każdej formie endogennego CS jest zabieg operacyjny – resekcja gruczolaka przysadki, guza ektopowego lub jednostronna/bilateralna adrenalektomia. W razie nieskuteczności stosuje się terapie drugiego rzutu: inhibitory steroidogenezy (np. osilodrostat i ketokonazol), radioterapię przysadki (szczególnie w CD), a w ostateczności obustronne usunięcie nadnerczy.
Konsekwencje systemowe i ryzyko zgonu
Nieleczony zespół Cushinga prowadzi do ciężkich powikłań wielonarządowych – kardiometabolicznych, infekcyjnych i neuropsychiatrycznych – które znacząco obniżają jakość życia. Główne przyczyny zgonu to zatory płucne, infekcje, zawały serca i udary mózgu.
Kody ICD-10
Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany metabolicznej
Referencje
- Reincke, M., & Fleseriu, M. (2023). Cushing syndrome: A review. JAMA, 330(2), 170–181. https://doi.org/10.1001/jama.2023.11305
- Nieman, L. K., Castinetti, F., Newell-Price, J., Valassi, E., Drouin, J., Takahashi, Y., & Lacroix, A. (2025). Cushing syndrome. Nature reviews. Disease primers, 11(1), 4. https://doi.org/10.1038/s41572-024-00588-w
