Ból gardła u dziecka – kiedy oznacza coś więcej niż infekcję?

100%

Ból gardła u dzieci należy do najczęstszych przyczyn wizyt w gabinetach pediatrycznych. W większości przypadków wynika z infekcji wirusowych, które nie wymagają antybiotykoterapii i ustępują samoistnie. Niemniej jednak niektóre przypadki bólu gardła mogą sygnalizować poważniejsze schorzenia, takie jak ostre bakteryjne zapalenie gardła, ropnie okołogardłowe, zakażenia wirusem Epsteina-Barr czy choroby autoimmunologiczne. Kluczowe dla lekarza klinicysty jest umiejętne rozpoznanie tzw. „red flags", czyli objawów alarmowych, które wymagają pilnej diagnostyki i natychmiastowej interwencji.

Objawy alarmowe

W codziennej praktyce szczególną uwagę należy zwrócić na przedłużającą się gorączkę (ponad 2 tygodnie), trudności w oddychaniu, ślinienie się, trismus, asymetryczne powiększenie migdałków, nagły postępujący obrzęk szyi oraz charakterystyczny chrypliwy głos (ang. „hot potato voice").

Takie objawy mogą wskazywać na poważne jednostki chorobowe, między innymi:

ropień pozagardłowy i okołomigdałkowy – charakteryzuje się asymetrycznym powiększeniem migdałków, bólem przy otwieraniu ust (trismus) oraz gorączką. Nieleczony może prowadzić do niedrożności dróg oddechowych;
zapalenie nagłośni (epiglottitis) – rzadsze od czasu wprowadzenia szczepień ochronnych przeciwko Haemophilus influenzae typu B, od których znacząco zmniejszyła się liczba zachorowań, jednak wciąż wymagające szczególnej czujności. Objawia się wysoką gorączką, ślinotokiem, trudnościami w połykaniu oraz charakterystyczną „pozycją trójnoga" u dziecka;
zespół Lemierre'a – rzadkie, lecz groźne powikłanie zakażenia gardła bakterią Fusobacterium necrophorum, prowadzące do zakrzepowego zapalenia żyły szyjnej wewnętrznej z rozsiewem bakterii i posocznicą.

Każdy z wymienionych stanów może wymagać natychmiastowej hospitalizacji, antybiotykoterapii dożylnej, a w niektórych przypadkach także leczenia chirurgicznego (np. drenażu ropni).

Ból gardła jako objaw choroby układowej

Nie każdy przypadek przewlekłego bólu gardła ma podłoże infekcyjne. Jeśli dolegliwości utrzymują się ponad 2 tygodnie i towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe – takie jak utrata masy ciała, nocne poty, przewlekła chrypka trwająca powyżej 3 tygodni, asymetryczna adenopatia czy ślady krwi w wydzielinie – należy rozważyć inne jednostki chorobowe.

Wśród nich warto wymienić:

choroby hematologiczne i nowotworowe – chłoniaki, białaczki, rak nosogardła. Powiększone węzły chłonne, przewlekła chrypka czy jednostronna niedrożność nosa mogą wskazywać na poważniejszą etiologię;
zespoły autoimmunologiczne – choroba Behçeta, ziarniniakowatość wieloogniskowa (dawniej ziarniniakowatość Wegenera), toczeń rumieniowaty układowy (SLE) – mogą powodować przewlekłe zapalenie błony śluzowej gardła;
zespół PFAPA (Periodic Fever, Aphthous stomatitis, Pharyngitis, Adenitis) – przewlekła choroba o podłożu immunologicznym, której objawy ustępują po podaniu kortykosteroidów.

Diagnostyka różnicowa

W przypadku podejrzenia nietypowej lub ciężkiej etiologii bólu gardła konieczne jest wdrożenie rozszerzonej diagnostyki. Podstawowe badania obejmują wymazy z gardła oraz testy PCR, które umożliwiają wykrycie kluczowych patogenów: Streptococcus pyogenes, Fusobacterium necrophorum oraz wirusów (EBV, HSV, adenowirusów).

W procesie diagnostycznym istotną rolę odgrywają badania obrazowe – USG szyi, RTG boczne gardła, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny szczególnie pomocne w wykrywaniu ropni i zapaleń przestrzeni przygardłowej. Badania serologiczne i immunologiczne (przeciwciała przeciwko EBV, ANA, ANCA) znajdują zastosowanie w diagnostyce chorób autoimmunologicznych i mononukleozy zakaźnej.

Niezbędne jest również wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych (morfologia, CRP, OB, ASO, prokalcytonina), które pozwalają na różnicowanie między infekcją bakteryjną, wirusową oraz procesami nowotworowymi.