Czy objaw Hertoghe’a jest patognomoniczny dla AZS?

Lekarze POZ coraz częściej spotykają się z pacjentami prezentującymi objawy przewlekłych dermatoz, w tym atopowego zapalenia skóry (AZS). Jednym z częściej wspominanych w podręcznikach objawów klinicznych jest objaw Hertoghe’a. Zasadne jest jednak pytanie: czy obecność tego objawu jest wystarczająca do rozpoznania AZS?

Poradnik

Jak rozróżnić AZS i łojotokowe zapalenie skóry?

Sprawdź

Co oznacza przerzedzenie bocznej części brwi? Objaw Hertoghe’a i jego przyczyny

Objaw Hertoghe’a polega na przerzedzeniu lub całkowitym braku zewnętrznej (bocznej) części brwi, najczęściej obustronnie. Został on po raz pierwszy opisany przez belgijskiego okulistę Eugène’a Hertoghe’a w kontekście niedoczynności tarczycy, ale z czasem powiązano go także z innymi schorzeniami.

Do chorób, w których może występować objaw Hertoghe’a, należą m.in.:

1. atopowe zapalenie skóry (AZS) – częściej u pacjentów z przewlekłą postacią i zmianami wokół oczodołowymi,
2. niedoczynność tarczycy, w tym choroba Hashimoto,
3. trąd (postać lepromatyczna),
4. zespoły genetyczne i metaboliczne (np. zespół Cornelii de Lange),
5. trichotillomania,
6. choroby wyniszczające lub stan po przebytej chemioterapii.

W AZS objaw Hertoghe’a jest częściowo wynikiem przewlekłego drapania i stanu zapalnego skóry wokół oczu. Często towarzyszy mu lichenifikacja, suchość skóry i hiperpigmentacja tej okolicy. Nie jest jednak patognomoniczny, ponieważ pojawia się również w innych, nieraz całkowicie niezwiązanych z alergią, jednostkach chorobowych.

Z punktu widzenia POZ, obecność objawu Hertoghe’a może zwiększać prawdopodobieństwo AZS w typowym kontekście klinicznym (np. zgodnie z kryteriami Hanifina i Rajki), ale nigdy nie powinna być interpretowana jako rozpoznanie pewne bez spełnienia innych kryteriów diagnostycznych.

Kody ICD-10

Referencje

1. Professional, C. C. M. (2025). Madarosis. Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24820-madarosis [ostatni dostęp: 22.06.2025 r.]