Pamiętajmy o raku jądra i raku prostaty - kampania Movember

Rozpoczął się listopad, a wraz z nim coroczna kampania Movember, którą w Polsce niektórzy określają jako Wąsopad. Różowy Październik skupiał się na profilaktyce raka piersi, zaś jedenasty miesiąc roku ma zwiększać świadomość  społeczeństwa w temacie problemów zdrowotnych mężczyzn, ze szczególnym uwzględnieniem raka jądra i raka prostaty.

Rak jądra - rzadki, ale czy u wszystkich?

Choć guzy jądra stanowią zaledwie 1,6% zachorowań na wszystkie nowotwory złośliwe u mężczyzn, to w grupie wiekowej od 20 do 44 roku życia są najczęściej występującym nowotworem złośliwym - odpowiadają za aż ¼ onkologicznych schorzeń u młodych dorosłych.

Czynnikami ryzyka jądra są między innymi wnętrostwo czy zespół Klinefeltera. Trudno jest wskazać poszczególne czynniki jeśli chodzi o styl życia - uważa się jednak, że zmiany środowiskowe również grają tu istotną rolę. Wbrew powszechnemu przekonaniu, ani uraz jądra, ani przechorowanie “świnki” nie zwiększają ryzyka zachorowania na ten nowotwór.

Nowotwór jądra zwykle nie daje żadnych objawów, a najbardziej specyficzne zmiany da się wykryć w samodzielnej obserwacji. Należy więc regularnie, co najmniej raz w miesiącu, przeprowadzać samobadanie jąder.

Samobadanie jąder - raz w miesiącu, nie tylko w listopadzie

Samobadanie jąder najlepiej przeprowadzić po gorącej kąpieli lub prysznicu, co sprzyja rozluźnieniu mięśni moszny. Sprawdzanie obu jąder osobno polega na obracaniu ich między kciukiem, a pozostałymi palcami dłoni - jądra powinny być gładkie, a samo badanie nie powinno przysparzać bólu. 

Objawami alarmującymi są: 

• guzek w jądrze,
• zmiana konsystencji jądra na wyraźnie twardszą. 

Warto pamiętać, że niewielka różnica w rozmiarze jąder nie jest niepokojąca, jednak w razie wykrycia różnic w budowie jąder, powrózka nasiennego czy najądrza pomiędzy comiesięcznymi badaniami, warto zgłosić się na wizytę do urologa lub lekarza rodzinnego.

Rozpoznanie, leczenie i rokowania raka jądra

Nowotwory jądra można podzielić na dwie grupy - nasieniaki oraz nienasieniaki. Rozpoznanie potwierdza się w oparciu o badanie USG, zaś w poszukiwaniu ewentualnych przerzutów wykonuje się TK klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy. Bada się również stężenie markerów nowotworowych:

• β-HCG - podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (której oznaczanie należy zlecić laboratorium, a nie aptecznym testom ciążowym ;)),
• AFP - alfa-fetoproteiny płodowej,
• LDH - dehydrogenazy mleczanowej.

Jednak bez względu na rodzaj guza, podstawową metodą terapeutyczną jest orchidektomia, czyli chirurgiczne usunięcie jądra. W razie potrzeby wykonuje się również limfadenektomię zaotrzewnową, a leczenie uzupełnia o radioterapię lub chemioterapię.

Warto zaznaczyć, że rokowanie w nowotworze jądra jest bardzo dobre - w zależności od typu nowotworu, wyleczalność waha się między 85 a 99%!

Rak prostaty to drugi co do częstości nowotwór u mężczyzn

Rak jądra jest najczęstszy w grupie młodych dorosłych, natomiast rak prostaty jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w Polsce ogółem. Jeśli chodzi o śmiertelność, to nowotwór gruczołu krokowego jest “na drugim miejscu” - częstszym zabójcą jest tylko rak płuca.

Ryzyko nowotworu gruczołu krokowego rośnie wraz z wiekiem - zwykle ujawnia się po pięćdziesiątce i dotyczy połowy mężczyzn między 60 a 70 rokiem życia! Ryzyko zachorowania można nieco zmniejszyć poprzez dietę ubogotłuszczową i bogatą w produkty roślinne.

Objawy nie występują w ogóle lub są niespecyficzne i przypominają dolegliwości związane z przerostem prostaty, dlatego należy pamiętać o regularnym badaniu diagnostycznym.

PSA i per rectum, czyli wykrywanie raka gruczołu krokowego

Diagnostykę raka prostaty opiera się o:

• oznaczenie poziomu PSA (prostate-specific antigen - swoisty antygen sterczowy) we krwi,
• badanie per rectum, czyli palcem przez odbytnicę.

W razie niepokojących wyników powyższych badań, diagnostykę poszerza się o ultrasonografię przezodbytniczą i/lub rezonans magnetyczny. Można poszerzyć ją o scyntygrafię układu kostnego, ponieważ to tam najczęściej przerzutuje ten nowotwór.

Do ostatecznego potwierdzenia rozpoznania konieczne jest badanie histopatologiczne bioptatu. W zależności od rozpoznania, leczenie opiera się o:

• ścisłą obserwację - zwłaszcza w przypadku nowotworów nieistotnych klinicznie,
• radykalną prostatektomię polegającą na usunięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi,
• radykalną radioterapię,
• hormonoterapię.

Movember - listopad miesiącem “męskiej” świadomości

Movember to coroczna akcja, która ma na celu zwrócenie uwagi społeczeństwa na problemy zdrowotne mężczyzn, uwzględniwszy szczególnie raka jądra i raka prostaty. Przyłączenie się do inicjatywy polega na miesięcznym, listopadowym zapuszczaniu wąsa. 

Ten prosty gest ma nie tylko pokazać poparcie wobec chorych i skłonić do dyskusji społeczeństwo. Chodzi również o walkę z toksyczną męskością, która często przyczynia się do wstydu przed udaniem się do lekarza lub samą chorobą.