Różowy październik - miesiąc świadomości raka piersi

Miesiąc Świadomości Raka Piersi (tzw. Różowy Październik) obchodzony jest na świecie od 1985 roku. To czas, kiedy pragniemy zwrócić uwagę na najczęściej występujący u kobiet problem onkologiczny - nowotwór piersi. Częściej występują zmiany łagodne, ale musimy mieć świadomość, że tylko szybkie ich wykrycie i leczenie chroni przed zmianą charakteru nowotworu. W tym miejscu warto wspomnieć, że według szacunków problem ten może dotknąć w ciągu życia nawet co siedemnastą Polkę, a liczba zachorowań stale rośnie. W ostatnich dwóch dekadach liczba nowo rozpoznanych raków piersi w skali roku wzrosła w Polsce o około 10 tysięcy. Rokrocznie o rozpoznaniu raka piersi dowiaduje się ponad 18 tysięcy kobiet oraz około 150 mężczyzn (!), a około 6600 osób umiera z tego powodu. Właśnie dlatego akcje profilaktyczne, zwracanie uwagi na czynniki ryzyka i rozwoju zaawansowanego nowotworu (profilaktyka wtórna) są bardzo ważne, co podkreślamy jako lekarze na co dzień. 

Profilaktyka pierwotna i wtórna raka piersi - czyli jak możemy zapobiec nawet połowie wszystkich przypadków nowotworu

Za każdym razem, kiedy prowadzę akcję promującą profilaktykę nowotworu piersi, powtarzam pacjentkom - rak piersi to nie wyrok. Co prawda rak przez długi czas nie daje objawów, ale…  kluczowe jest wykonywanie badań! Preferowanymi metodami są USG u kobiet młodych i ciężarnych oraz mammografia po 50 roku życia. Oprócz metod obrazowych, pierwszym najważniejszym krokiem jest po prostu samobadanie (wykonywane raz w miesiącu, po miesiączce, mniej więcej w tym samym dniu cyklu), podczas którego możemy same wyczuć niepokojące nas zmiany, guzki, zmianę wyglądu brodawki czy skóry piersi. Zwracamy uwagę na wyraźną asymetrię, zaczerwienienie piersi, zmianę wielkości, kształtu, obrysu brodawki lub jej wciągnięcie, pojawienie się zmian skórnych, wśród których najbardziej charakterystycznym objawem jest tzw. skórka pomarańczowa. Niepokój powinien wzbudzić też nagły obrzęk kończyny górnej czy pojawienie się w dole pachowym twardych guzków, które mogą sugerować przerzuty do węzłów chłonnych. Wymienione objawy powinny skłonić pacjenta do podjęcia dalszych kroków diagnostycznych - wizyty u lekarza czy wykonaniu badań obrazowych celem potwierdzenia lub wykluczenia naszych obaw. 

Po zebraniu wywiadu lekarz bada pacjentkę, ze szczególnym uwzględnieniem piersi. Zleca badania dodatkowe, z których największe znaczenie mają wspomniane USG piersi z oceną dołów pachowych i mammografia po 50 r.ż. (w przypadkach wątpliwych wykonuje się badanie MRI piersi). W przypadku wykrycia podejrzanej zmiany, konieczne jest wykonanie biopsji gruboigłowej, czyli pobranie fragmentu guza, aby ustalić rozpoznanie histopatologiczne i wstępny plan leczenia. Co do samej mammografii -  jest ona badaniem, podczas którego, przy zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego, wykonuje się „zdjęcia” każdej z piersi. Niektóre kobiety odczuwają krótko trwające dolegliwości bólowe związane z koniecznością ucisku piersi podczas badania. Ucisk jest konieczny, aby badanie było wiarygodne. Warto pamiętać, że w Polsce od 50.–69. roku życia obowiązuje „Program profilaktyki raka piersi”, dzięki któremu całe badanie jest bezpłatne. Należy je wykonywać co 2 lata (co rok w przypadku dodatkowych czynników ryzyka).

Wielodyscyplinarne leczenie skojarzone - miejscowa i systemowa terapia 

Podstawową leczenia raka piersi są zabiegi operacyjne. Odbywając staż na oddziale Chirurgii Onkologicznej, poznałam nowoczesne techniki chirurgiczne, które na pierwszym miejscu stawiają komfort kobiety (bo właśnie u kobiet zabiegów wykonuje się zdecydowanie najwięcej). W zależności od zaawansowania nowotworu można zastosować leczenie oszczędzające pierś (breast conserving therapy - BCT) lub mastektomię. Pierwszy zabieg wykonywany jest wykonywany jest u chorych z rakiem w niskim stopniu zaawansowania klinicznego. Obejmuje on usunięcie fragmentu piersi wraz z zabiegiem diagnostyczno-leczniczym w obrębie pachowych węzłów chłonnych - biopsją węzła wartowniczego (ang. sentinel lymph node biopsy-SLNB) u chorych bez przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych lub z limfadenektomią pachową (ang. axillary lymph nodes dissection-ALND) u chorych z kliniczną obecnością przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych w tym rejonie. Wspomniane leczenie oszczędzające może być także stosowane u kobiet, u których stwierdzono znaczną regresję raka po wcześniejszym leczeniu systemowym (chemioterapii, hormonoterapii). Stałym elementem leczenia oszczędzającego pierś jest pooperacyjna radioterapia. Leczenie oszczędzające pierś wiąże się z często z wykonaniem operacji onkoplastycznej, która gwarantuje dobry efekt kosmetyczny wpływający na psychikę kobiety po zabiegu. Drugim sposobem leczenia nowotworu jest amputacja piersi (mastektomia) - usunięcie całej piersi bez regionalnych węzłów chłonnych lub wraz z nimi. Do tego zabiegu kwalifikowane są chore z rakiem o wysokim stopniu zaawansowania oraz te, które nie spełniają warunków do leczenia oszczędzającego bądź świadomie rezygnują z takiego leczenia. 

Zwalczanie skutków ubocznych terapii onkologicznej

Najważniejszym postępowaniem pooperacyjnym jest odpowiednia rehabilitacja, której głównym celem jest przywrócenie sprawności kończyny górnej po wycięciu układu chłonnego pachy oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia obrzęku limfatycznego. W tym celu stosuje się m.in. masaże limfatyczne, manualne procedury usprawniające staw barkowy. Jednym z elementów rehabilitacji jest także zaoferowanie chorym możliwości przeprowadzenia operacji odtwórczej piersi, o której wspomniałam w momencie omawiania sposobów leczenia. Zabiegi polegają na odtworzeniu kształtu piersi z użyciem własnych tkanek chorego z ewentualnym użyciem dodatkowo wszczepianych protez (implantów). 

Nie można też zapomnieć o wsparciu psychologicznym koniecznym zarówno w trakcie samej hospitalizacji, jak i w okresie pooperacyjnym. Choroba nowotworowa piersi powoduje nie tylko zmiany w wyglądzie kobiety, ale wpływa na poczucie własnej atrakcyjności i seksualności. Pacjentka boi się odrzucenia, zmienia hierarchię realizowanych celów, wartości, modyfikacji ulega też nastrój towarzyszący aktywnościom pacjentki i członków jej rodziny. Psychiczne przystosowanie się do tych zmian jest niezwykle trudnym i złożonym etapem życia - kobiety nie zawsze potrafią znaleźć w sobie siłę walki, unikają kontaktów z innymi, minimalizują swą aktywności społeczną i zawodową. Rola psychologa jest bardzo ważna, ale pamiętajmy, że najbliżej pacjentki są członkowie jej rodziny. Rola partnera i najbliższych jest niezwykle ważna - istotne jest, by podkreślić jej wyjątkowość, zwalczać strach i przygnębienie.

Akcje profilaktyczne - najważniejszy priorytet!

Celem akcji, takich jak “Różowy Październik”, jest zwracanie uwagi nie tylko na problem występowania raka piersi, ale przede wszystkim na metody zapobiegania i ograniczania rozwoju nowotworu. Kluczem w tej walce jest profilaktyka, bowiem wczesne wykrycie choroby daje większe szanse na wyleczenie i możliwość zastosowania mniej inwazyjnego i okaleczającego leczenia. Niestety głównym problemem związanym z badaniami profilaktycznymi w naszym kraju jest niska zgłaszalność. Właśnie dlatego stosujemy najróżniejsze metody przekazu - telewizję, internet, organizowanie akcji profilaktycznych w szkołach, marketach, szpitalach - by dotrzeć do każdej grupy wiekowej, by przekazać wiedzę i uwrażliwić na zdrowie własne i swoich bliskich. Kilka dni temu wspólnie z zespołem Centrum Chorób Piersi organizowałam taką akcję w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Gdańsku i byłam pod wrażeniem zainteresowania, jakim cieszyły się nasze afisze i lekcje samobadania piersi. W akcji udział wzięła również młodzież licealna, która nie tylko rozdawała ulotki zainteresowanym, ale również uczestniczyła w edukacji. To bardzo dobry znak, nadzieja na przyszłość. aby na problem chorób,  nowotworów, uwrażliwiać również młodych ludzi.  Przy okazji rozmowy z jedną z uczennic dowiedziałam się o akcji prowadzonej przez jedno z biur architektonicznych Zieta Studio. W tym roku zespół dołączył do kampanii zwiększania świadomości kobiet w obszarze profilaktyki i badań kontrolnych. Zieta Studio przygotowało specjalną limitowaną edycję swojego autorskiego mebla - PLOPP czyli Polskiego Ludowego Obiektu Pompowanego Powietrzem w kolorze różu magenta, nawiązującego do Różowej Wstążki - międzynarodowego symbolu walki z nowotworem piersi. Stołek, bo o nim mowa, to pierwszy przedmiot codziennego użytku wyprodukowany przez Zieta Studio w autorskiej technologii FiDU. Został wprowadzony na rynek w 2010 roku, kiedy miał już na koncie takie nagrody jak Red Dot Design Award 2008, German Design Council Award 2008 czy Forum AID Award 2009. Różowe stołki PLOPP w limitowanej liczbie 20 sztuk powstały w ramach współpracy z Fundacją TVN. Są dostępne do licytacji na charytatywnej aukcji DESA Unicum. Dochód ze sprzedaży zostanie przekazany na rzecz Centrum Profilaktyki Nowotworów w Warszawie. Firmą, która od wielu lat angażuje się w kampanie promujące profilaktykę raka piersi, jest marka kosmetyczna Avon, której autorska kampania Avon Kontra Rak Piersi działa od 1998 roku i jest jedną z największych inicjatyw dedykowanych profilaktyce raka piersi w Polsce. Akcję można wspierać przez cały rok, kupując produkty z Różową Wstążką, które dostępne są u Konsultantek. Warto zaznaczyć, że w samym 2021 roku firma dofinansowała prawie 5 tys. badań USG piersi wspierając “Gabinety z Różową Wstążką” - miejsca kompleksowej opieki o najwyższych standardach usług. Gabinety biorące udział w akcji są rozmieszczone na terenie całego kraju, w większych i mniejszych miastach, aby umożliwić skorzystanie z badań jak największej grupie kobiet w Polsce. Szczegółowa lista gabinetów jest dostępna od 15 października na stronie: https://avonkontrarakpiersi.pl/gabinety-rozowa-wstazka-2021/. Miejscem, gdzie kobiety  mogą liczyć na naprawdę złożoną pomoc - diagnostyczną, leczniczą, pooperacyjną, jest wspomniane już przeze mnie Centrum Chorób Piersi w UCK w Gdańsku, którego inicjatywę i innowacyjność przedstawię w kolejnym artykule. (TU LINK) 

A tymczasem pamiętajcie - badajcie się, zachęcajcie do badań, a wspólnie zrobimy coś naprawdę wartościowego dla polskiej medycyny.