Paracenteza krok po kroku – jak przeprowadzić procedurę i jak rozpoznać ewentualne powikłania?

Paracenteza, czyli nakłucie jamy brzusznej, to jedna z kluczowych procedur medycznych stosowanych w praktyce klinicznej – zarówno w celach diagnostycznych (np. ocena cytologiczna płynu otrzewnowego), jak i terapeutycznych (np. przy wodobrzuszu). Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis procedury oraz wskazówki dotyczące rozpoznania możliwych powikłań.

Wskazania i przeciwskazania do nakłucia jamy brzusznej

Wskazaniami do wykonania paracentezy są: 

1. diagnostyka zakażenia płynu puchlinowego, 
2. odbarczenie jamy otrzewnej przy wodobrzuszu, 
3. podejrzenie nowotworu z obecnością płynu otrzewnowego,
4. ocena przyczyny niewyjaśnionego wodobrzusza.

Z kolei do przeciwwskazań do wykonania tej procedury należą:

1. brak współpracy pacjenta uniemożliwiający bezpieczne wykonanie procedury, 
2. skaza krwotoczna (np. DIC lub ciężka objawowa) niepoddająca się leczeniu,
3. ostre schorzenia jamy brzusznej.

Przygotowanie pacjenta do paracentezy

W celu wykonania paracentezy należy:

1. uzyskać świadomą zgodę pacjenta, 
2. opróżnić pęcherz moczowy (w razie potrzeby poprzez cewnikowanie), 
3. wyrównać wolemię przy planowanym dużym upuście płynu, 
4. ułożyć pacjenta w pozycji półleżącej z uniesieniem tułowia,
5. potwierdzić obecność płynu w USG.

Niezbędny sprzęt do nakłucia jamy brzusznej

1. jałowy zestaw do dezynfekcji i znieczulenia,
2. jałowy fartuch i rękawiczki,
3. cewnik z igłą (18–16 G, długość 45 mm),
4. kranik trójdrożny, dren, pojemnik lub zestaw do paracentezy,
5. skalpel.

Technika wykonania paracentezy – krok po kroku

1. Przygotowanie operatora

1. Chirurgiczne mycie rąk.
2. Założenie jałowego fartucha i sterylnych rękawiczek.
3. Zawołanie asysty.

2. Wybór miejsca wkłucia

Najczęściej:

1. linia pośrodkowa – 1/3 odległości między pępkiem a spojeniem łonowym;
2. prawy/lewy dół biodrowy – przecięcie linii bocznej i środkowej między pępkiem a kolcem biodrowym przednim górnym;
3. unikać miejsc z bliznami pooperacyjnymi – ryzyko perforacji przyrośniętych struktur.

3. Znieczulenie miejscowe

1. Warstwowe znieczulenie (np. 1–2% lidokainą) wszystkich powłok.
2. Aspiracja płynu do strzykawki potwierdza lokalizację jamy otrzewnej.

4. Wprowadzenie cewnika

1. Nacięcie skóry (ok. 3 mm).
2. Nałożenie trokara na cewnik.
3. Chwyt tulejki 4–5 cm powyżej przewidywanej głębokości.
4. Delikatne wprowadzenie trokara i dalsze prowadzenie cewnika.

W razie oporu:

1. cofnąć o 2–3 cm,
2. obrócić o 180°,
3. ponownie wprowadzić.

5. Prawidłowe położenie cewnika

1. Cewnik powinien znajdować się minimum 10 cm w jamie otrzewnej.
2. Płytsze położenie może prowadzić do zacieku płynu w tkanki miękkie.

6. Zakończenie procedury

1. Przyszycie cewnika do skóry.
2. Połączenie z jałowym workiem drenującym.
3. Jałowy opatrunek na miejsce wkłucia.

Pamiętaj!

Upust dużej objętości płynu puchlinowego trzeba uzupełnić, przetaczając dożylnie albuminy, by nie doszło do znacznej ucieczki płynu z łożyska naczyniowego do jamy otrzewnej. Literatura wskazuje, by na każdy litr usuniętego płynu >4-5 l podać i.v. 8-10 g albuminy w postaci 20% roztworu.

Powikłania paracentezy

Do potencjalnych powikłań paracentezy należą: 

1. krwiak w miejscu wkłucia, 
2. zakażenie płynu puchlinowego, 
3. nakłucie jelita lub pęcherza, 
4. krwawienie, 
5. hipotensja (zwłaszcza przy dużym upuście),
6. zaburzenia wodno-elektrolitowe.