Biopsja nerki – wskazania i możliwe powikłania

Biopsja nerki ma wysoką wartość diagnostyczną, jednak ze względu na swój inwazyjny charakter nie stanowi badania pierwszego wyboru w rozpoznawaniu chorób nerek. Wskazania do jej wykonania pojawiają się dopiero wtedy, gdy dostępne metody nieinwazyjne – takie jak badania laboratoryjne, obrazowe czy ocena kliniczna – okazują się niewystarczające do postawienia jednoznacznego rozpoznania. Wynik badania histopatologicznego może mieć istotne znaczenie dla dalszego postępowania – wpływać na decyzje terapeutyczne, określać rokowanie lub umożliwiać ocenę skuteczności leczenia. 

Biopsja znajduje zastosowanie przede wszystkim w diagnostyce chorób kłębuszków nerkowych, chorób układowych oraz w przypadku niewyjaśnionego ostrego lub przewlekłego uszkodzenia nerek.

Biopsja nerki – jak wygląda procedura? 

Zabieg wykonywany jest w pozycji leżącej, zazwyczaj na brzuchu, przy zastosowaniu znieczulenia miejscowego, a niekiedy również analgosedacji.

Przed wykonaniem biopsji konieczne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta, obejmujące ocenę układu krzepnięcia, morfologii krwi obwodowej, grupy krwi oraz wykonanie ultrasonografii układu moczowego. 

U chorych stosujących leczenie przeciwkrzepliwe konieczne może być czasowe odstawienie lub modyfikacja terapii, zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. 

Wskazania i przeciwwskazania do wykonania biopsji nerki 

Biopsję wykonuje się tylko wówczas, gdy wynik może realnie wpłynąć na dalsze decyzje kliniczne. Do głównych wskazań należą:

• ostre uszkodzenie nerek bez poprawy czynności po 14 dniach leczenia przyczynowego lub przy nieustalonej etiologii,
• zespół nerczycowy, zwłaszcza o nietypowym przebiegu klinicznym,
• utrzymujący się białkomocz >1 g/d, niepoddający się jednoznacznej klasyfikacji,
• zespół nefrytyczny oraz przypadki gwałtownie postępującego uszkodzenia nerek,
• krwiomocz trwały lub nawracający, przy prawidłowym wyniku badań obrazowych i cystoskopii,
• podejrzenie nerkowych powikłań chorób układowych (SLE, ANCA-zależne zapalenia naczyń, plamica IgA, RZS, sarkoidoza),
• niewyjaśnione pogorszenie funkcji przeszczepionej nerki lub nowe cechy uszkodzenia przeszczepu.

W niektórych sytuacjach biopsja ma również znaczenie prognostyczne – pozwala ocenić aktywność procesu zapalnego, stopień przewlekłych uszkodzeń i potencjał do odwracalności zmian. W przypadku chorób takich jak nefropatia toczniowa czy mikroskopowe zapalenie naczyń może też służyć ocenie odpowiedzi na leczenie lub konieczności jego modyfikacji.

Jak każda procedura inwazyjna, biopsja wymaga indywidualnej analizy korzyści i ryzyka. Większość przeciwwskazań ma charakter względny i może być skorygowana przed zabiegiem. Należą do nich m.in. niedokrwistość, wielotorbielowatość nerek, mnogie tętniaki nerkowe, wodonercze czy znaczna otyłość.

Z kolei przeciwwskazania bezwzględne obejmują:

• aktywne zakażenia w obrębie nerek i otaczających tkanek (roponercze),
• brak jednej czynnej nerki (z wyjątkiem sytuacji ratowania jej funkcji),
• nowotwory nerek (ze względu na ryzyko rozsiewu komórek nowotworowych),
• niekontrolowane ciężkie nadciśnienie tętnicze,
• znaczne zaburzenia krzepnięcia niepoddające się korekcji.

Powikłania – czy często są poważne?

Choć biopsja nerki uważana jest za procedurę bezpieczną, niesie ryzyko powikłań, głównie o charakterze krwotocznym. Wśród najczęstszych obserwuje się:

• krwinkomocz,
• krwiaki nad- i podtorebkowe,
• krwiomocz makroskopowy,
• przetoki tętniczo-żylne,
• wyjątkowo rzadko – masywne krwawienie do przestrzeni zaotrzewnowej, wymagające interwencji chirurgicznej lub embolizacji.

Wysokie ciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia, zaawansowana niewydolność nerek czy szybka konieczność wznowienia antykoagulacji zwiększają ryzyko krwawienia – w takich sytuacjach konieczna jest wzmożona czujność i nadzór po zabiegu.

Aby ograniczyć ryzyko powikłań oraz w porę wykryć ewentualne krwawienia, niezbędne jest odpowiednie postępowanie po zabiegu. Pacjent powinien pozostawać w pozycji leżącej przez co najmniej kilka godzin, a najlepiej do rana następnego dnia. W tym czasie konieczne jest monitorowanie parametrów życiowych.

Rano po zabiegu należy rutynowo wykonać morfologię krwi obwodowej oraz kontrolne USG nerki w celu wykluczenia obecności krwiaka lub innych powikłań. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów sugerujących krwawienie – takich jak ból okolicy lędźwiowej, makroskopowy krwiomocz, bladość, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego – diagnostyka powinna zostać wdrożona niezwłocznie, w trybie pilnym.

Podsumowanie

Biopsja nerki jest procedurą o wysokiej wartości diagnostycznej, pod warunkiem ścisłego przestrzegania wskazań i odpowiedniego przygotowania chorego. Nie jest badaniem pierwszego rzutu, ale w wybranych przypadkach stanowi jedyne narzędzie pozwalające na precyzyjne rozpoznanie i właściwe zaplanowanie leczenia.