Panel alergenów wziewnych – nowe możliwości diagnostyczne w POZ

W ciągu ostatnich kilku miesięcy Ministerstwo Zdrowia wprowadziło istotne zmiany dla lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej, które mają na celu usprawnić proces diagnostyczny alergii i skrócić czas oczekiwania na podstawowe badania w tym zakresie [1]. Jakie zmiany zostały wprowadzone i o czym należy wiedzieć, diagnozując pacjentów?

Co uległo zmianie?

Od 1 stycznia 2024 r. lekarze POZ poza 10-punktowymi panelami alergenów mogą wykonywać test dostosowany do potrzeb zdrowotnych pacjenta – dotyczy to zarówno paneli alergenów wziewnych, jak i pokarmowych. Panel alergenów oddechowych obejmuje pomiar w surowicy krwi stężenia przeciwciał IgE skierowanych przeciwko 20 najczęstszym alergenom oddechowym. Są to:

• pyłek brzozy brodawkowej (t3),
• pyłek olszyny szarej (t2),
• pyłek leszczyny (t4),
• pyłek dębu (t7),
• pyłek tymotki (g6),
• pyłek żyta (g12),
• pyłek bylicy sp. (w6),
• pyłek babki lancetowatej (w9),
• roztocza D. pteronyssinus (d1),
• D. farinae (d2),
• naskórek psa (e2),
• naskórek kota (e1),
• naskórek konia (e3),
• naskórek świnki morskiej (e6),
• naskórek chomika (e84),
• naskórek królika (e82),
• Aspergillus fumigatus (m3),
• Cladosporium herbarum (m2),
• Penicillium notatum (m1),
• Alternaria alternata (m6).

Możliwe jest także wykonanie badania immunoglobuliny E (IgE) całkowitej. Panel alergenów wziewnych dostępny jest w ramach budżetu powierzonego, czyli odrębnego niż koszyk POZ funduszu mającego zapewnić odpowiednią opieką nad pacjentem. Warto, jednak pamiętać, że liczba możliwych do wykonania badań jest ograniczona. W praktyce oznacza to, że to lekarz decyduje o wystawieniu skierowania według określonych wskazań medycznych, a nie na prośbę pacjenta. 

U kogo podejrzewać alergię?

Choroby alergiczne są obecnie uważane za problem cywilizacyjny. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), nawet 30-40% osób na świecie cierpi na alergię. Polskie Towarzystwo Alergologiczne (PTA) podaje, że nawet połowa Polaków może mieć chorobę alergiczną. W większości są to dzieci [2]. 

Etiologia chorób alergicznych jest bardzo złożona – wpływają na nią między innymi czynniki genetyczne – w przypadku występowania alergii u obojga rodziców, istnieje aż 80% ryzyko, że dziecko również będzie alergikiem. Duży wpływ na rozwój alergii ma także środowisko – zanieczyszczenie powietrza, kontakt z sierścią zwierząt, kurzem, dymem papierosowym i innymi silnie alergizującymi substancjami. Zwiększający się poziom higieny również ma istotny wpływ na rozwój alergii, również w dorosłym życiu. 

Do najczęstszych alergenów należą substancje roślinne, głównie pyłki roślin, białko zwierzęce, sierść zwierząt, a także substancje chemiczne, tj. metale, konserwanty, barwniki i detergenty. 

Jak diagnozować i leczyć alergię w gabinecie POZ?

Diagnostyka alergii w dużej mierze opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie i badaniu przedmiotowym. W przypadku alergii wziewnych pacjenci zgłaszają się do lekarza w okresie pylenia roślin z powodu nieżytu nosa. W jednym z naszych poradników można znaleźć szczegółowe omówienie tego zagadnienia wraz z postępowaniem i przykładową wizytą. 

Lekarz POZ ma obecnie możliwość wykonania u pacjenta zgłaszającego objawy alergii panelu alergenów, a także spirometrii, dzięki czemu nie ma konieczności kierowania pacjenta do specjalisty w dziedzinie alergologii. Ma to na celu skrócenie ścieżki diagnostycznej i umożliwienie szybszego udzielania świadczeń zdrowotnych, co przekłada się na lepszy efekt terapeutyczny. 

Podstawą leczenia alergii jest unikanie alergenu. W przypadku alergii pokarmowych jest to dość łatwe i stanowi często jedyne zalecenie dla pacjenta. Jeśli jest to alergia typu natychmiastowego, która objawia się nagłą dusznością, zaburzeniami połykania i wstrząsem, wskazane jest przepisanie pacjentowi adrenaliny w penie. W przypadku alergii wziewnych uniknięcie narażenia na alergen, szczególnie w okresie pylenia roślin, jest wręcz niemożliwe. Wtedy stosowane jest leczenie przeciwhistaminowe oraz sterydoterapia donosowa. Istotne jest również różnicowanie objawów sezonowej alergii z astmą oskrzelową.