ICD-11 – co zmieni się w leczeniu bólu?

Nowa wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – ICD-11 przyniesie zmianę w kategoryzacji niektórych jednostek chorobowych. Największe modyfikacje będą widoczne w opisie schorzeń psychiatrycznych oraz chorób rzadkich, którym poświęcono osobny rozdział. Również część dotycząca leczenia bólu będzie różniła się w stosunku do ICD-10. 

Potrzeba stworzenia klasyfikacji

WHO wraz z IASP (International Association for the Study of Pain) opracowały na potrzeby ICD-11 kompleksową klasyfikację bólu przewlekłego, czyli trwającego lub nawracającego przez ponad 3 miesiące.Jest on poważnym problemem zdrowotnym dotykającym ok. ⅕  populacji [1]. Odpowiednie kodowanie umożliwi precyzyjny przepływ informacji między specjalistami oraz pozwoli w bardziej efektywny sposób badać epidemiologię tego zjawiska. To z kolei może przełożyć się na wzrost finansowania leczenia bólu oraz polepszenie działania systemowych jednostek skupiających się na pomocy pacjentom w adekwatnej kontroli dolegliwości. Zgodnie z danymi Narodowego Funduszu Zdrowia, w Polsce istnieje blisko 200 poradni leczenia bólu, a średni czas oczekiwania na wizytę to 108 dni [2]. 

Struktura klasyfikacji bólu przewlekłego

Stworzona przez ekspertów IASP klasyfikacja opiera się przede wszystkim na etiologii dolegliwości bólowych [1]. Wyróżniono 7 rodzajów bólu przewlekłego:

1. ból pierwotny (kod MG30.0),
2. ból nowotworowy (kod MG30,1),
3. ból pooperacyjny i pourazowy (kod MG30.2),
4. ból mięśniowo-szkieletowy (kod MG30.3),
5. ból trzewny (kod MG30.4),
6. ból neuropatyczny (kod MG30.5),
7. ból głowy i ból twarzoczaszki (kod MG30.6) [3].

Diagnostyka

Grono eksperckie IASP zdefiniowało i utworzyło kryteria diagnostyczne dla powyższych dolegliwości.

Przewlekły ból pierwotny związany jest z poważnym pogorszeniem stanu psychicznego i zaburzeniem funkcjonowania. Nie może być zaklasyfikowany do innego rodzaju bólu. Kategoria ta jest najszersza i obejmuje na pozór różne rodzaje dolegliwości. Należą do niej: 

1. fibromialgia, 
2. zespół wieloobjawowego bólu miejscowego typu 1, 
3. migrena, 
4. napięciowe bóle głowy, 
5. trójdzielno-autonomiczne bóle głowy. 

Ponadto, w kategorii tej znajduja się ból twarzoczaszki, ból trzewny (w tym związany z zespołem jelita drażliwego) oraz ból kostno-mięśniowy, których przyczyna nie może być jasno zdefiniowana i nie spełniają kryteriów diagnostycznych bólu wtórnego, którego patogeneza jest określona [4]. Przewlekły ból o wtórnym charakterze został opisany w pozostałych punktach klasyfikacji. 

Zgodnie z przyjętym przez IASP podziałem, przyczyną bólu nowotworowego może zarówno choroba rozrostowa, jak i leczenie nowotworu przy pomocy chemioterapii lub radioterapii [5]. 

Wtórny ból trzewny może być związany z procesem zapalnym, patologią naczyniową lub mechanicznym podrażnieniem struktur [6]. Z kolei ból neuropatyczny został podzielony na pochodzenia obwodowego i centralnego [7].

Ważnym aspektem ujętym w klasyfikacji jest przenikanie się kategorii – w trakcie tworzenia ICD-11 zwrócono uwagę na złożoną patogenezę dolegliwości. ICD-11 umożliwia przypisanie złożonym jednostkom chorobowym kilku kodów, pozwalając na dokładniejsze odniesienie do stanu klinicznego pacjenta.

Zgodnie z rekomendacjami IASP, rozpoznanie “inny zlokalizowany ból” powinno być używane jedynie w przypadku nowego schorzenia powodującego dolegliwości bólowe, które dotychczas nie są ujęte w klasyfikacji. Z kolei rozpoznanie niespecyficznego bólu przewlekłego powinno być stosowane na początku procesu diagnostycznego, gdy charakter bólu (pierwotny lub wtórny) pozostaje nieznany [8]. Rozpoznanie to może być szczególnie użyteczne w podstawowej opiece zdrowotnej, gdy komplet badań laboratoryjnych lub obrazowych i wyniki konsultacji specjalistycznych nie są jeszcze dostępne.

ICD-11 i ICF

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (International Classification of Functioning, Disability and Health, ICF) umożliwia szersze opisanie stanu funkcjonalnego, dzięki czemu adekwatniej oddaje sprawność pacjenta w codziennych czynnościach. Choć nie jest tak powszechnie używana jak ICD, może dostarczać cennych informacji o stanie zdrowia [9]. 

Klasyfikacja ICD-11 zawiera dodatkowy rozdział poświęcony ocenie funkcjonalnej chorego, bazujący na ICF oraz pokrewnych narzędziach oceniających jakość życia [10]. W rozdziale tym znajdziemy kody odnoszące się bezpośrednio do dolegliwości bólowych, jednak przede wszystkim skupia się on jest na ocenie funkcjonowania pacjenta w życiu codziennym i jakości życia chorego.

IASP i WHO wielokrotnie wskazują na użyteczność wprowadzonej klasyfikacji, zarówno pod względem statystycznym i badawczym, jak i klinicznym [1, 8, 11]. Pozwoli ona na zapewnienie holistycznej opieki pacjentom cierpiącym na przewlekły ból oraz zapewni efektywniejszą identyfikację potrzeb tej grupy chorych i umożliwi wdrożenie adekwatnej terapii.