Idzie nowe – psychiatryczne zmiany w ICD-11. Zaburzenia lękowe, związane ze stresem i dysocjacyjne

Wielkimi krokami zbliża się wprowadzenie w życie zaktualizowanej, jedenastej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD). Choć w codziennej pracy lekarze i lekarki korzystają jeszcze z jej poprzedniczki, warto już teraz zaznajomić się z najważniejszymi zmianami, jakie autorzy ICD-11 przewidzieli w obrębie jednostek chorobowych z kręgu zaburzeń psychicznych. Tym razem przyjrzymy się tym, które w ICD-10 opisywano w obszernym rozdziale, obejmującym rozpoznania F40-F48.

W momencie publikacji nie jest jeszcze dostępne oficjalne, polskie tłumaczenie klasyfikacji ICD-11, dlatego poszczególne tłumaczenia nazw rozdziałów oraz rozpoznań są tożsame z tymi, które znajdują się w pracach źródłowych, wymienionych w referencjach. 

Restrukturyzacja 

Analogicznie do zmian, jakie wprowadzono w klasyfikacji schizofrenii czy zaburzeń osobowości, również zaburzenia lękowe doczekały się gruntownej przebudowy. Dotychczasowy rozdział im poświęcony w ICD-10 nosił tytuł Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (F40-F48) [1]. 

Zaktualizowana klasyfikacja proponuje zestawienie pod nazwą Zaburzenia lękowe lub związane z lękiem (6B00-6B0Z), rezygnując tym samym z nieco przestarzałej, choć szeroko rozpowszechnionej, również w potocznym żargonie, nomenklatury nerwic [1]. To dopiero wierzchołek góry lodowej zmian, bowiem znaną z ICD-10, niejednorodną grupę zaburzeń, autorzy postanowili rozbić i tak powstał wspomniany wyżej rozdział, a także kolejne, omówione w dalszej części artykułu.

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 [1] oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en [ostatni dostęp: 19.04.2024] [2])

Podział ten uniezależnia od siebie rozpoznania agorafobii oraz zaburzenia lękowego uogólnionego. Co więcej, w rozdziale znalazło się miejsce również dla mutyzmu wybiórczego i zaburzeń związanych z lękiem separacyjnym, a więc jednostek dotychczas związanych z psychiatrią dzieci i młodzieży [1, 3]. Taka zmiana daje możliwość rozpoznawania ich także u osób dorosłych [1]. 

Nowa klasyfikacja, nowe rozpoznania

Kolejną nowością, jaką przyniesie aktualizacja ICD, jest wyłączenie OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego) z grupy zaburzeń lękowych i przeniesienie go do osobnego rozdziału, w którym medycy i medyczki odnajdą również inne rozpoznania – niektóre znane bardziej, inne mniej. Co jeszcze odnajdziemy w podrozdziale Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne oraz zaburzenia z nimi związane (6B20-6B2Z)?

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 [1] oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en [ostatni dostęp: 19.04.2024] [2])

Obecność nowych, wcześniej nieuwzględnianych w klasyfikacji rozpoznań, takich jak węchowe zaburzenie odnoszące oraz zbieractwo, zbliża zaktualizowaną wersję ICD do kryteriów znanych z DSM-5 [1]. Z kolei trichotillomanię dotychczas można było odnaleźć pod postacią kodu F63.3 w rozdziale dotyczącym zaburzeń kontroli impulsów, natomiast dermatillomania figurowała w rozdziale opisującym choroby skóry jako L98.1.

To jeszcze nie koniec zmian

Podczas podziału obszernego rozdziału dotyczącego zaburzeń lękowych postanowiono wydzielić również Zaburzenia swoiście związane ze stresem (6B40-6B4Z). Rozpoznania te dotychczas odpowiadały pojedynczym odpowiednikom z rozdziału F40-F48 w klasyfikacji ICD-10. 

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 [1] oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en [ostatni dostęp: 19.04.2024] [2])

Z całą pewnością uwagę może zwrócić nieobecność rozpoznania ostrej reakcji na stres (F43.0), którą w ICD-11 odnajdziemy pod postacią kodu QE84 w rozdziale dotyczącym czynników wpływających na stan zdrowia lub powodujących kontakt z pracownikami ochrony zdrowia [1].

Inną, istotną zmianą jest nowe rozpoznanie, kryjące się pod kodem 6B41, a więc złożone zaburzenie stresowe pourazowe (complex PTSD, cPTSD). W porównaniu do “zwykłego” PTSD, w kryteriach diagnostycznych pojawiły się cechy takie jak: ciężkie i uporczywe, utrzymujące się objawy związane z regulacją afektu oraz nasilone objawy depresyjne i poważne problemy z utrzymaniem bliskich relacji [1, 4]. Z kolei pojawiajace się w omawianym rozdziale zaburzenie związane z przedłużającą się żałobą dotychczas kodowano w kategorii zaburzeń adaptacyjnych (F43.2), tym razem jednak wyodrębniono je jako osobną jednostkę.

Zaburzenia dysocjacyjne (6B60-6B6Z) to kolejny rozdział w ICD-11, w którym zawarto rozpoznania dotychczas należące do obszernej grupy zaburzeń lękowych w poprzedniej wersji klasyfikacji. 

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 [1] oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en [ostatni dostęp: 19.04.2024] [2])

Jak widać, w ICD-11 pożegnano rozpoznania takie jak fuga dysocjacyjna (F44.1) i osłupienie dysocjacyjne (F44.2), a nowa kategoria dysocjacyjnych zaburzeń związanych z objawami neurologicznymi stanowi syntezę jednostek chorobowych takich jak dysocjacyjne zaburzenie ruchu (F44.4), drgawki dysocjacyjne (F44.5) oraz znieczulenie dysocjacyjne z utratą czucia (F44.6) [1].