Idzie nowe – psychiatryczne zmiany w ICD-11. Schizofrenia i katatonia

Choć od ogłoszenia najnowszej, uaktualnionej, jedenastej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) mija w tym roku 6 lat, w Polsce wciąż obowiązuje jej poprzedniczka. Mimo to, powoli czuć już wiatr zmian, a rozpoznania z “F.” na przodzie wkrótce zostaną zastąpione przez nowsze, bardziej rozbudowane kody. W tym cyklu artykułów postaramy się przybliżyć Wam najistotniejsze nowości, których możecie spodziewać się w związku z aktualizacją klasyfikacji. 

Obecnie nie jest jeszcze dostępne oficjalne, polskie tłumaczenie ICD-11, dlatego translacje nazw rozdziałów oraz rozpoznań, jakie zostaną przytoczone w artykule, będą tożsame z tłumaczeniami z materiałów źródłowych, które umieszczono w referencjach.

Odejście od tradycyjnego podziału

Rozdział 6A20-6A2Z w ICD-11 odpowiadać będzie Schizofrenii lub innym zaburzeniom psychotycznym, które w ICD-10 można było znaleźć w rozdziałach F.20-F.29 (Schizofrenia, zaburzenia schizotypowe i urojeniowe) [1]. To jedynie początek zmian, w których gruntownej przebudowie uległ m.in. podrozdział dotyczący schizofrenii.

(na podstawie Krawczyk P, Święcicki Ł. ICD-11 vs. ICD-10 - a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases [1])

Głównym i wiodącym kierunkiem zmiany wydaje się być porzucenie tradycyjnego podziału schizofrenii na paranoidalną, hebefreniczną itp. W ich miejsce wprowadzono niejako dwa nowe sposoby kodowania [1]:

1. określający epizod choroby: pierwszy, wielokrotne epizody, przebieg stały;
2. określający nasilenie aktualnych objawów: obecnie objawowy, w częściowej remisji, w pełnej remisji.

Aby doprecyzować obraz kliniczny, wprowadzono również możliwość określenia dominujących objawów [1]: 

• pozytywne, 
• negatywne, 
• depresyjne, 
• maniakalne, 
• psychoruchowe, 
• poznawcze,

oraz nasilenie każdego z nich:

• łagodne, 
• umiarkowane, 
• ciężkie.

Taki podział umożliwia stawianie rozpoznań bardziej opisowych i, zdaje się, również kompleksowych, przystających do rzeczywistego obrazu klinicznego pacjenta, aniżeli przypisywania go do konkretnego podtypu, który zawsze będzie pewnym ograniczeniem i uogólnieniem prezentowanych objawów [2]. Kluczowym powodem jest również fakt, iż dotychczasowy podział nie znajdował poparcia w badaniach naukowych, a przebieg schizofrenii jest zmienny w czasie [1, 2, 3, 4, 5]. 

Ze sztywno określonych podtypów zrezygnowano również w kontekście pozostałych rozpoznań z tego rozdziału – w świetle nowej klasyfikacji należało będzie określić rodzaj dominujących objawów (maniakalne/depresyjne) [1]. Wyjątkiem pozostanie rozpoznanie zaburzenia schizotypowego, w przebiegu którego nie notuje się typowej epizodyczności [1].

Zauważalną zmianą jest również kod 6A24, opisujący zaburzenia urojeniowe – zajmuje on miejsce znanych z ICD-10 uporczywych zaburzeń urojeniowych (F.22) [1]. Z kolei indukowane zaburzenia urojeniowe (F.24) zostały usunięte ze zaktualizowanej edycji klasyfikacji [1].

Katatonia – nowe spojrzenie

Pewną nowością w klasyfikacji ICD-11 będzie podrozdział Katatonia obejmujący kody 6A40-6A4Z. Rozpoznanie samo w sobie jest już dobrze znane z ICD-10, ale z całą pewnością zaktualizowana edycja rzuca nowe światło na tę jednostkę.

(na podstawie https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#486722075 [ostatni dostęp: 26.02.2024] [6])

W ICD-10 pojęcie katatonii występowało jako organiczne zaburzenie katatoniczne (F.06.1) oraz jako jeden z podtypów schizofrenii – schizofrenia katatoniczna (F.20.2), dlatego novum wprowadzonym w ICD-11 jest możliwość klasyfikowania katatonii jako związanej z każdym innym zaburzeniem psychicznym lub z substancją psychoaktywną [1]. 

Na uwagę zasługuje również kod 6E69 – wtórny zespół katatoniczny, nieobecny we wspomnianym wyżej rozdziale (6A40-6A4Z), niemniej umożliwiający scharakteryzowanie katatonii jako powstałej w przebiegu chorób i zaburzeń somatycznych, np. układu krążenia czy nowotworów [1].