Idzie nowe – psychiatryczne zmiany w ICD-11. Zaburzenia osobowości

Oficjalnie nowa wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 zaczęła obowiązywać na świecie od stycznia 2022 roku, jednak w polskich warunkach wciąż korzystamy z jej poprzedniczki, wdrażając powoli kolejne etapy przystosowywania systemu opieki zdrowotnej pod zaktualizowany dokument. Okres przejściowy warto wykorzystać na wstępne oswojenie się z nadchodzącymi zmianami, dlatego tym razem przyjrzymy się zaburzeniom osobowości w świetle ICD-11.

W chwili obecnej nie jest jeszcze dostępne oficjalne, polskie tłumaczenie ICD-11, dlatego tłumaczenia nazw rozdziałów i rozpoznań są tożsame z tymi, które znajdują się w materiałach źródłowych w Referencjach.

Nowe rozdanie

Zdaje się, że zmiany dotyczące klasyfikacji zaburzeń osobowości są jednymi z najbardziej gruntownych, a może nawet rewolucyjnych w nowej odsłonie ICD. Dotychczas scharakteryzowane w rozdziale F60-F69, a obecnie kodowane jako Zaburzenia osobowości i cechy z nimi związane (6D10-6D11), uległy przeredagowaniu i mają potencjał, by gruntownie zmienić postrzeganie tego rozpoznania [1, 2]. Jak to możliwe, skoro wydawać by się mogło, że w kontekście zmian w obrębie ICD rozmawiamy głównie o nowych nazwach i w pewnym sensie “biurokratycznym” obliczu medycyny?

Autorzy ICD-11 postanowili odejść od dotychczas przyjętego, ścisłego podziału zaburzeń osobowości na typy, takie jak np. osobowość histrioniczna, anankastyczna, dyssocjalna, a w jego miejsce wprowadzić model wielowymiarowych rozpoznań [1, 2, 3, 4]. W gruncie rzeczy można powiedzieć, że jest to naturalna konsekwencja natury tychże zaburzeń, które w dużej mierze można ściśle wyróżniać jedynie teoretycznie, jako że pacjenci często prezentują objawy i zachowania wspólne dla kilku kategorii [2]. Co więcej, nawet w realiach obowiązującej wciąż klasyfikacji ICD-10 znajdziemy kod F.61 - Zaburzenia osobowości mieszane i inne, bardzo często wykorzystywany w praktyce [4].

Wielowymiarowość i elastyczność

Takimi hasłami można by opisać nowy podział zaburzeń osobowości. W ICD-11 rozpoznanie to można będzie scharakteryzować, korzystając z dwóch rodzajów kodów [1, 5]. Po pierwsze, określić należy stopień ciężkości zaburzenia. W kolejnym kroku korzysta się ze specyfikatorów, a więc pewnych cech, dzięki którym można doprecyzować i opisać obraz kliniczny danego pacjenta/pacjentki. W pewnym sensie zmiany te przypominają modyfikacje w klasyfikacji schizofrenii, gdzie również notuje się odejście od tradycyjnego podziału na rzecz opisu dominujących w danym momencie objawów.

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#37291724 [ostatni dostęp: 12.03.2024 r.])

(na podstawie Krawczyk, P., Święcicki, Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – a review of updates and novelties introduced in the latest version of the WHO International Classification of Diseases. Psychiatria Polska, 54(1), 7-20. https://doi.org/10.12740/PP/103876 oraz ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#37291724 [ostatni dostęp: 12.03.2024 r.])

Istotne jest również to, że dla postawienia pełnego rozpoznania należy najpierw określić ciężkość, a następnie wybrać dominujące cechy, natomiast nie ma możliwości, by skorzystać wyłącznie ze specyfikatorów zaburzenia, bez określenia ciężkości [1].

Kolejną nowością, na którą warto zwrócić uwagę, jest kategoria Trudności osobowościowej, opatrzonej kodem QE50.7, bowiem wymienione wyżej specyfikatory (wyłączając wzorzec borderline) można zastosować do opisu tego rozpoznania, które co do zasady w ICD-11 nie widnieje jako zaburzenie psychiczne, a kategoryzuje się je jako trudność związaną z relacjami [1, 5].