Standardy leczenia bólu

Już niebawem wszystkie poradnie opieki zdrowotnej i poradnie specjalistyczne będą musiały wdrożyć standard organizacyjny w zakresie leczenia bólu. To istotna zmiana dla pacjenta, bo każdy z bólem, bez względu na jego rodzaj, na wiek, miejsce zamieszkania, będzie miał zagwarantowane postępowanie terapeutyczne. Możliwe będzie też monitorowanie skuteczności leczenia oraz ocena stopnia satysfakcji pacjenta.

Ból przewlekły wymaga leczenia nie tylko z przyczyn medycznych, ale i humanitarnych. W ustawach o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta jest mowa o prawie człowieka do leczenia bólu. Do 2017 r. prawo to dotyczyło łagodzenia bólu w stadium terminalnym, natomiast obecnie dotyczy każdego pacjenta

– mówi Aleksander Biesiada, lekarz specjalista medycyny rodzinnej, członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, współprzewodniczący Sekcji Opieki Wspierającej i Leczenia Bólu.

Jak przypomina Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, z powodu bólu przewlekłego w Polsce cierpi ponad 1/4 dorosłych. Wśród osób powyżej 65. r.ż. zmaga się z nim nawet połowa populacji. 

Ból często bardzo mocno utrudnia funkcjonowanie. Badania naukowe pokazują, że długotrwały powoduje istotne zmiany w funkcjonowaniu organizmu, np. depresję, bezsenność, otępienie i wiele innych

– dodaje lekarz.

Jak podkreślał na konferencji Minister Zdrowia, Adam Niedzielski, „do bólu nie można się przyzwyczajać, trzeba go leczyć”. W związku ze skalą problemu, jaki stanowi przewlekły ból, resort zdrowia opracował dokument określający standard leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych.

Standard nie wprowadza nowych rozwiązań, bo wszyscy lekarze znają skalę oceny natężenia bólu. Wprowadza konieczność monitorowania skuteczności leczenia bólu

– dodaje Biesiada.

Rozporządzenie opublikowano na początku lutego. W ciągu pół roku, przychodnie i gabinety lekarskie będą musiały obowiązkowo prowadzić postępowanie terapeutyczne u pacjentów, którzy zgłoszą się z dolegliwościami bólowymi, niezależnie od ich przyczyny. W ministerialnym dokumencie można znaleźć wskazówki dotyczące rozpoznawania, leczenia oraz monitorowania bólu u pacjentów w warunkach ambulatoryjnych. Omówiono także wskazania do skierowania pacjentów z uciążliwym bólem do poradni leczenia bólu. 

Sporo dokumentów do wypełnienia

Każdy lekarz będzie musiał prowadzić dodatkową dokumentacją medyczną pacjenta, który zgłosi się z bólem.

Rozporządzenie nakłada na lekarzy obowiązek oceny bólu według jednej z zamieszczonych skal. Na wizycie kontrolnej będzie obowiązywać również ocena natężenia bólu oraz monitorowanie efektów leczenia

– mówi Joanna Zabielska-Cieciuch, lekarka rodzinna, ekspertka z Porozumienia Zielonogórskiego.

Zdaniem lekarzy z Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia, w rozporządzeniu nie ma ani słowa o tym, jak walczyć z bólem.

Dokument nakłada jedynie na lekarzy biurokratyczny obowiązek wypełniania obszernych formularzy zanim przepiszą choremu środki przeciwbólowe

– mówi Bożena Janicka, prezes PPOZ.

Jednak jak wyjaśnia dr Zabielska-Cieciuch, lekarzy obowiązuje stosowanie zasad drabiny analgetycznej i nie ma potrzeby umieszczania tej wiedzy w akcie prawnym o randze rozporządzenia.

Każdy lekarz, do którego zgłosi się pacjent z bólem, będzie miał obowiązek na pierwszej wizycie wypełnić kartę oceny natężenia bólu, a następnie podczas kolejnych wizyt kontrolnych monitorować stan pacjenta oraz efekty leczenia. Wszystko to będzie trzeba zanotować. Każda z kart zawiera wiele pytań, na podstawie których lekarz ma ocenić ból. Medycy liczą, że do czasu wejścia w życie rozporządzenia, wszystkie dokumenty, czyli karta wraz z załącznikami, pojawią się w wersji cyfrowej.

Czekamy na dostosowanie programów informatycznych, tak aby realizacja obowiązku nie wiązała się z dodatkową biurokracją polegającą na drukowaniu załączników, wypełnianiu i skanowaniu

– dodaje dr Zabielska-Cieciuch.

Zdaniem lekarzy z PPOZ, rozporządzenie będzie stanowić dodatkowe biurokratyczne obciążenie pracy zespołu podstawowej opieki zdrowotnej, a także innych lekarzy lecznictwa ambulatoryjnego, co przy istniejących brakach kadrowych może szkodzić pacjentom.

Według lek. Aleksandra Biesiady, to sprawozdawanie objawów pacjenta może mieć walor edukacyjny, bo jeśli decydujemy się na obiektywizację tego bólu i zapisujemy to w dokumentacji, to nie możemy tego potem marginalizować.

Z leczeniem przeciwbólowym pacjentów mamy w Polsce problem. Pacjenci samodzielnie mają dostęp do wielu leków bez recepty, które stosują bez kontroli. Zwłaszcza seniorzy nadużywają leków przeciwbólowych, które dają wiele interakcji lekowych, powikłań narządowych, np. przewlekłą niewydolność nerek. Z kolei lekarze niechętnie korzystają np. z leków narkotycznych, które w powszechnym mniemaniu zarezerwowane są dla pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową

– mówi dr Joanna Zabielska-Cieciuch.

I podkreśla, że samo wypełnianie ankiet i dodatkowych druków z pewnością nie poprawi jakości walki z bólem.

Potrzebne są odpowiednie szkolenia przeddyplomowe i podyplomowe lekarzy dedykowane temu problemowi

– mówi lekarka. 

PPOZ: Leczenie bólu nie może być sterowane zza biurka

Zdaniem lekarzy i świadczeniodawców z Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia to rozporządzenie jest „kolejnym sposobem dyscyplinowania lekarzy, którzy powinni liczyć się z dotkliwymi karami”.

Pomoc cierpiącym pacjentom nie może być sterowana zza biurka, ale oparta na wiedzy i doświadczeniu lekarzy. To jest światowy standard

– podkreśla Bożena Janicka, prezes PPOZ.

W ocenie PPOZ, „projektowane rozporządzenie nie wprowadza faktycznych (konkretnych) regulacji dotyczących postępowania w określonym rodzaju bólu, zasad współpracy pomiędzy świadczeniodawcami w tym zakresie, a jedynie stanowić będzie dodatkowe biurokratyczne obciążenie”. Zdaniem PPOZ, od wiedzy i doświadczenia lekarza, a nie od tego czy wypełni on lub nie jakiś formularz, zależy, czy pacjent otrzyma skuteczną terapię przeciwbólową.

Doświadczenie uczy, że najczęściej spełnianie przez lekarza urzędniczych oczekiwań przynosi wręcz odwrotny skutek - ogranicza dostęp do odpowiedniego świadczenia medycznego

– mówi Bożena Janicka.

PPOZ przytacza przykład lekarza POZ z Opalenicy, który leczył pacjenta chorego onkologicznie. Pacjent z trzema nowotworami, po przebytej chemioterapii i radioterapii, potrzebował silnych leków przeciwbólowych, bez których nie był w stanie normalnie funkcjonować. Lekarz, opierając się na wiedzy i wieloletnim doświadczeniu, na schemacie WHO, a także na dokumentacji medycznej pacjenta zarówno ze szpitala, jak i poradni leczenia bólu, stosował się do wszystkich zaleceń. Dzięki temu pacjent odzyskał sprawność, ale lekarz poniósł karę. NFZ uznał, że za przepisywane leki przeciwbólowe musi zwrócić blisko pół miliona złotych.

Przypadek tego pacjenta to z pewnością wyjątek na skalę kraju. W wyjątkowej sytuacji znalazł się także lekarz z Opalenicy, do którego pacjent zwrócił się o pomoc. Postępując w zgodzie z własnym sumieniem, wiedzą i możliwościami, nie skazał ciężko chorego pacjenta na niewyobrażalne cierpienia. Zresztą zgodnie z hasłem promowanym przez Ministerstwo Zdrowia, że „nikt nie ma prawa żyć w bólu”. Dlatego pytamy – jak według rozporządzenia Ministra Zdrowia – powinny być traktowane takie przypadki? Leczenie bólu nie może być sterowane zza biurka. Każdy pacjent jest inny, nie można wszystkich wkładać do jednego worka. W medycynie nic nie jest proste i jednoznaczne. W leczeniu bólu od lat opieramy się na ustaleniach Światowej Organizacji Zdrowia i nie potrzeba nam dodatkowych biurokracji, zabierających czas na właściwe leczenie. Nie chcemy także pracować w wiecznym strachu przed karą, bo temu naszym zdaniem służy rozporządzenie

– alarmują lekarze PPOZ.

Standard organizacyjny leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych to efekt współpracy Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Fundacji Eksperci dla Zdrowia z Ministrem Zdrowia.