Kiedy podejrzewać alergię pokarmową u dziecka?

Alergia pokarmowa jest istotnym problemem w populacji dziecięcej, a jej objawy mogą być mylone z innymi schorzeniami. Rozpoznanie powinno opierać się na precyzyjnie zebranym wywiadzie, analizie charakterystycznych objawów oraz wynikach testów diagnostycznych.

Objawy kliniczne jako kluczowy sygnał

Reakcje mogą obejmować: zmiany skórne (pokrzywka, rumień, obrzęk naczynioruchowy); objawy ze strony układu pokarmowego (nudności, bóle brzucha, biegunka, wymioty); objawy ze strony układu oddechowego (świszczący oddech, kaszel, obturacja oskrzeli). Najcięższą postacią reakcji alergicznej jest anafilaksja.

Pod względem mechanizmu immunologicznego wyróżniamy trzy główne typy alergii pokarmowej. Najczęstszy, czyli alergia IgE-zależna charakteryzuje się szybkim pojawieniem objawów – w ciągu kilku minut do 2 godzin po spożyciu alergenu. Może prowadzić do ciężkich reakcji, w tym anafilaksji. Alergia nie-IgE-zależna rozwija się wolniej, często po kilku godzinach lub nawet dniach, i objawia się głównie przewlekłymi dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak biegunka, wymioty czy zahamowanie wzrostu (np. w FPIES [food protein-induced enterocolitis syndrome]). Alergia mieszana (IgE i nie-IgE-zależna) obejmuje schorzenia, w których współistnieją oba mechanizmy, np. eozynofilowe zapalenie przełyku, łączące objawy skórne i przewlekłe dolegliwości układu pokarmowego.

Prawidłowa klasyfikacja alergii jest kluczowa dla skutecznej diagnostyki i leczenia, ponieważ każda z tych postaci wymaga innego podejścia terapeutycznego.

Diagnoza – więcej niż tylko testy

Testy skórne i oznaczanie swoistych IgE w surowicy to kluczowe narzędzia diagnostyczne, jednak ich wynik nie zawsze koreluje z reakcjami klinicznymi na dany pokarm (w przypadku podejrzenia alergii nie-IgE-zależnej oznaczanie stężenia przeciwciał IgE nie ma wartości diagnostycznej). Ważne jest, aby interpretować je w kontekście wywiadu. Złotym standardem w diagnostyce pozostaje doustna próba prowokacji pokarmowej (DPPP), przeprowadzana pod nadzorem medycznym. Dodatkowo, w przypadku wyników niejednoznacznych, pomocne mogą być testy molekularne, np. oznaczanie komponentów alergenowych (Ara h 2 dla orzechów ziemnych, Cor a 14 dla orzechów laskowych).

Leczenie – strategia eliminacji i budowanie tolerancji

Podstawą leczenia alergii pokarmowej jest ścisła eliminacja alergenu oraz edukacja pacjentów w zakresie unikania ekspozycji i postępowania w razie reakcji, w tym stosowania adrenaliny w przypadku anafilaksji. U części pacjentów skuteczna może być immunoterapia doustna (OIT), która poprzez stopniową ekspozycję na alergen pozwala na rozwój tolerancji lub zmniejszenie ryzyka ciężkich reakcji​.

Regularna ocena kliniczna jest kluczowa, ponieważ niektóre dzieci mogą samoistnie nabywać tolerancję na alergizujący pokarm, co umożliwia jego stopniowe wprowadzanie do diety​.

Kiedy warto rozważyć diagnostykę alergii pokarmowej?

Jeśli objawy są powtarzalne i występują po spożyciu tego samego produktu, szczególnie w krótkim czasie od ekspozycji, należy skierować dziecko do alergologa. Dzieci z atopowym zapaleniem skóry, astmą czy rodzinną historią alergii również mają wyższe ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej. Wczesna diagnoza pozwala nie tylko na skuteczne unikanie alergenów, ale także na wprowadzenie odpowiednich strategii leczenia i systematycznej oceny nabywania tolerancji na pokarmy poprzez kontrolowane próby prowokacji.

Referencje

1. Santos AF, Riggioni C, Agache I, et al. EAACI guidelines on the diagnosis of IgE-mediated food allergy. Allergy. 2023; 78: 3057-3076. doi:10.1111/all.15902