Jakie są najczęstsze przyczyny podwyższonego poziomu wapnia we krwi?

Hiperkalcemia, definiowana jako podwyższony poziom wapnia w surowicy krwi (>10,5 mg/dl lub >2,6 mmol/l), jest stanem wymagającym dokładnej diagnostyki ze względu na potencjalnie poważne konsekwencje kliniczne. Może być wynikiem różnych mechanizmów patofizjologicznych, takich jak nadmierna resorpcja kości, zwiększone wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym lub zaburzenia wydalania wapnia przez nerki. 

Pierwotna nadczynność przytarczyc

Najczęstszą przyczyną hiperkalcemii w populacji ogólnej jest pierwotna nadczynność przytarczyc (PHPT), spowodowana nadmiernym wydzielaniem parathormonu (PTH). W większości przypadków jest wynikiem gruczolaka przytarczyc, rzadziej przerostu gruczołów lub raka przytarczyc. PHPT prowadzi do zwiększonej resorpcji wapnia z kości, wzmożonego wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym oraz zmniejszonego wydalania wapnia przez nerki.

Nowotwory z hiperkalcemią paranowotworową

Hiperkalcemia może być także efektem procesu nowotworowego, głównie w przypadku raków płuca, piersi, nerki oraz szpiczaka mnogiego. Mechanizmy obejmują wydzielanie białka związanego z PTH (PTHrP), bezpośrednią osteolizę przez komórki nowotworowe tworzące przerzuty w tkance kostnej oraz ektopowe wydzielanie kalcytriolu.

Choroby ziarniniakowe i nadmiar witaminy D

Choroby ziarniniakowe, takie jak sarkoidoza czy gruźlica, mogą prowadzić do nadprodukcji kalcytriolu (aktywnej formy witaminy D), co skutkuje zwiększonym wchłanianiem wapnia z przewodu pokarmowego. Podobny mechanizm występuje w przypadku jatrogennie indukowanej hiperkalcemii w wyniku przedawkowania suplementów witaminy D.

Leki jako przyczyna hiperkalcemii

Niektóre leki mogą powodować hiperkalcemię, np. 

1. tiazydowe leki moczopędne, które zmniejszają wydalanie wapnia przez nerki, 
2. lit poprzez zwiększoną wrażliwość przytarczyc na wapń, 
3. nadmierna suplementacja wapnia i witaminy D.

Przewlekła niewydolność nerek i zaburzenia metabolizmu fosforanów

W zaawansowanej przewlekłej chorobie nerek dochodzi do wtórnej nadczynności przytarczyc, jednak w niektórych przypadkach długotrwała stymulacja przytarczyc prowadzi do autonomicznej nadprodukcji PTH (trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc) i hiperkalcemii.

Podsumowanie

Podwyższony poziom wapnia we krwi może mieć różnorodne przyczyny, począwszy od chorób endokrynologicznych, przez nowotwory, aż po efekty jatrogennych działań leków. Kluczowe znaczenie w diagnostyce ma oznaczenie poziomu PTH, kalcytriolu, ocena funkcji nerek oraz ewentualna diagnostyka obrazowa w przypadku podejrzenia nowotworu. Prawidłowe rozpoznanie pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz minimalizację ryzyka powikłań hiperkalcemii.

Kody ICD-10

Referencje 

1. Walker, M. D., & Shane, E. (2022). Hypercalcemia: A Review. JAMA, 328(16), 1624–1636. https://doi.org/10.1001/jama.2022.18331
2. Tonon, C. R., Silva, T. A. A. L., Pereira, F. W. L., Queiroz, D. A. R., Junior, E. L. F., Martins, D., Azevedo, P. S., Okoshi, M. P., Zornoff, L. A. M., de Paiva, S. A. R., Minicucci, M. F., & Polegato, B. F. (2022). A Review of Current Clinical Concepts in the Pathophysiology, Etiology, Diagnosis, and Management of Hypercalcemia. Medical science monitor : international medical journal of experimental and clinical research, 28, e935821. https://doi.org/10.12659/MSM.935821
3. Zagzag, J., Hu, M. I., Fisher, S. B., & Perrier, N. D. (2018). Hypercalcemia and cancer: Differential diagnosis and treatment. CA: a cancer journal for clinicians, 68(5), 377–386. https://doi.org/10.3322/caac.21489
4. Asonitis, N., Angelousi, A., Zafeiris, C., Lambrou, G. I., Dontas, I., & Kassi, E. (2019). Diagnosis, Pathophysiology and Management of Hypercalcemia in Malignancy: A Review of the Literature. Hormone and metabolic research = Hormon- und Stoffwechselforschung = Hormones et metabolisme, 51(12), 770–778. https://doi.org/10.1055/a-1049-0647
5. Tebben, P. J., Singh, R. J., & Kumar, R. (2016). Vitamin D-Mediated Hypercalcemia: Mechanisms, Diagnosis, and Treatment. Endocrine reviews, 37(5), 521–547. https://doi.org/10.1210/er.2016-1070
6. Endres D. B. (2012). Investigation of hypercalcemia. Clinical biochemistry, 45(12), 954–963. https://doi.org/10.1016/j.clinbiochem.2012.04.025