Objawy niedoboru magnezu w codziennej praktyce lekarskiej

Rola magnezu w prawidłowym funkcjonowaniu układów i narządów jest od lat tematem badań w medycynie. Mimo że nie wiemy jeszcze wszystkiego o konsekwencjach niedoboru tego pierwiastka, pewne jest, że magnez stanowi czynnik stabilizujący błony komórkowe, bierze udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczy oraz odgrywa kluczową rolę w syntezie wiązań wysokoenergetycznych (ATP, GTP) [1]. Gospodarka magnezowa zależy w dużym stopniu od prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i nerek. Do najczęstszych przyczyn hipomagnezemii należą: zmniejszona podaż magnezu w diecie, zaburzenia wchłaniania, utrata przez nerki oraz wadliwa dystrybucja tkankowa [2]. 

Przyczyny hipomagnezemii

Dobowe zapotrzebowanie na magnez wynosi 300–400 mg i zwiększa się w czasie długotrwałego wysiłku fizycznego, w stresie, w czasie ciąży i w okresie karmienia [1]. Pomimo że pierwiastek ten jest trudno wchłanialny, znaczne rozpowszechnienie magnezu w produktach spożywczych sprawia, że nieprawidłowa dieta rzadko prowadzi do objawowej hipomagnezemii [2]. Niedobór magnezu jest częsty u alkoholików, może również wystąpić u pacjentów stosujących diuretyki tiazydowe i pętlowe [3]. Choroby przewodu pokarmowego, takie jak zespoły złego wchłaniania, choroby zapalne jelit, choroby wątroby i trzustki, czy przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej również mogą być poważnymi przyczynami deficytu magnezu [3,4]. Utrata magnezu przez nerki może wystąpić w przebiegu tubulopatii m.in zespołu Barrtera i Gitelmana, w fazie wielomoczu ostrej niewydolności nerek, czy w hiperaldosteronizmie pierwotnym [2].

Najczęściej zgłaszane objawy w gabinecie lekarza POZ

Objawy hipomagnezemi są nieswoiste i występują dopiero przy obniżeniu stężenia magnezu w surowicy <0,5 mmol/l [2]. Najczęściej dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego pod postacią nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Ponadto niedobory magnezu stanowią przyczynę występowania zaburzeń rytmu serca i przyczyniają się do rozwoju nadciśnienia tętniczego [1,3]. Zaburzenia neurologiczne związane z deficytem magnezu to tężyczka utajona - rozpoznawana u pozornie zdrowych, młodych i aktywnych osób zgłaszających niespecyficzne objawy z różnych układów tj. kurcze mięśni, parestezje, ból okolicy przedsercowej, kołatanie serca, obniżenie nastroju, męczliwość. W badaniu przedmiotowym u takich pacjentów można zaobserwować wygórowane odruchy ścięgniste, czasami objaw Chvostka i Trousseau [3,4]. Ponadto inne neurologiczne objawy hipomagnezemii to drżenie kończyn i języka, osłabienie siły mięśniowej, napięciowe bóle głowy, migrenowe bóle głowy, czy nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi [3,4]. Druga grupa pacjentów z niedoborami magnezu często będzie zgłaszała dolegliwości związane z uczuciem nierównego bicia serca, kołatanie i bóle w klatce piersiowej [4]. Magnez ma pośrednie działanie antyarytmiczne, stąd jego deficyt może powodować dodatkowe pobudzenia nadkomorowe i komorowe, częstoskurcze, migotanie przedsionków, a nawet migotanie komór [1]. Jony magnezu, poprzez hamowanie napływu wapnia do komórek, działają podobnie do antagonistów kanałów wapniowych, które mają efekt hipotensyjny [1]. Liczne badania pokazują skuteczność stosowania magnezu w obniżaniu ciśnienia tętniczego [1]. W związku z tym magnez powinien być preparatem uzupełniającym klasyczne leczenie hipotensyjne, szczególnie w przypadku stosowania diuretyków tiazydowych i pętlowych [1]. Do innych objawów zgłaszanych przez pacjentów z hipomagnezemią zalicza się też uczucie zmęczenia, obniżenie nastroju, depresję i trudności z koncentracją [1]. 

Jaki preparat magnezu wybrać?

Nadrzędnym celem leczenia hipomagnezemii jest dążenie do ustalenia jej przyczyny [4]. W przypadku hipomagnezemii bezobjawowej lub z mało nasilonymi objawami zalecane jest uzupełnienie niedoboru pierwiastka preparatami doustnymi[4]. Z perspektywy lekarza POZ istotna jest wiedza dotycząca różnic we wchłanianiu różnych preparatów magnezu. Obecnie na rynku dostępny jest on w postaci związków nieorganicznych tj. tlenku magnezu i węglanu magnezu oraz organicznych. Znacznie lepszą biodostępnością charakteryzują się związki magnezu z organicznymi ligandami m.in. cytrynianem (np. Magne B6 Forte), czy mleczanem (np. Magne B6) [1]. Ponadto, wchłanianie magnezu zależy od: dawki, sposobu podania, rozpuszczalności w wodzie, czy obecności substancji wspomagających wchłanianie tj. witaminy B6 [1]. 

MAT-PL-2101346-1.0-05/21