Kiedy należy wdrożyć profilaktykę poekspozycyjną po ugryzieniu przez kleszcza?

Profilaktyka poekspozycyjna po ugryzieniu przez kleszcza powinna być rozważona, gdy istnieje wysokie ryzyko transmisji krętków Borrelia spp. Kluczowe kryteria obejmują czas przebywania kleszcza w skórze (>24-48 godzin), potwierdzenie obecności kleszcza z rodzaju Ixodes oraz ryzyko zakażenia w regionie endemiczności.

Czynniki ryzyka zakażenia

Głównym czynnikiem determinującym ryzyko transmisji patogenu jest czas, przez jaki kleszcz był przytwierdzony do skóry. Ryzyko transmisji Borrelia burgdorferi znacząco wzrasta po 24-48 godzinach od przyczepienia. Ponadto, istotne jest rozpoznanie gatunku kleszcza – w Europie najczęściej transmisję patogenu powodują kleszcze z rodzaju Ixodes, takie jak Ixodes ricinus.

Rekomendacje dotyczące profilaktyki

Według Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, profilaktykę poekspozycyjną należy wdrożyć w przypadku spełnienia następujących kryteriów:

• kleszcz był przytwierdzony do skóry przez co najmniej 24-48 godzin;
• ustalono przynależność kleszcza do rodziny Ixodes;
• pacjent pochodzi z regionu, gdzie odsetek zakażonych kleszczy wynosi co najmniej 20%;
• profilaktyka może zostać wdrożona w ciągu 72 godzin od usunięcia kleszcza.

Postępowanie profilaktyczne

Lekiem pierwszego wyboru w profilaktyce jest doksycyklina w dawce jednorazowej 200 mg u dorosłych (4 mg/kg masy ciała u dzieci powyżej 8. roku życia). Zastosowanie profilaktyki antybiotykowej nie jest wskazane w przypadku kobiet w ciąży, gdzie alternatywnie zaleca się obserwację oraz wczesną diagnostykę objawów klinicznych boreliozy.

Znaczenie wczesnej diagnostyki i edukacji

Decyzja o profilaktyce powinna uwzględniać ryzyko powikłań związanych z antybiotykoterapią oraz możliwość wystąpienia wczesnych objawów boreliozy. Ważna jest edukacja pacjentów w zakresie prawidłowego usuwania kleszczy oraz rozpoznawania rumienia wędrującego, który jest patognomonicznym objawem wczesnej boreliozy.

Referencje

1. Smoleńska, Z., Matyjasek, A., & Zdrojewski, Z. (2016). Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu. Smoleńska | Rheumatology Forum. https://journals.viamedica.pl/rheumatology_forum/article/view/47201/37438.
2. Moniuszko-Malinowska, A., Pancewicz, S., Czupryna, P., Garlicki, A., Jaroszewicz, J., Marczyńska, M., Pawłowska, M., Piekarska, A., Sikorska, K., Simon, K., Tomasiewicz, K., Zajkowska, J., Zarębska-Michaluk, D., & Flisiak, R. (2023). Recommendations for the diagnosis and treatment of Lyme borreliosis of the Polish Society of Epidemiologists and Infectious Disease Physicians. Przeglad epidemiologiczny, 77(3), 261–278. https://doi.org/10.32394/pe.77.25