Kiedy należy podejrzewać cukrzycę typu 1?

Cukrzycę typu 1 należy podejrzewać u pacjentów, zwłaszcza dzieci i młodych dorosłych, którzy zgłaszają objawy hiperglikemii, takie jak wielomocz, wzmożone pragnienie, utrata masy ciała i osłabienie. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie i wczesne rozpoczęcie insulinoterapii, aby uniknąć kwasicy ketonowej. Podejrzenie powinno nasuwać się również w przypadku obecności chorób autoimmunologicznych u pacjenta lub w rodzinie oraz przy wykryciu przeciwciał przeciwwyspowych.

Pierwsze objawy – na co zwrócić uwagę?

W przeciwieństwie do cukrzycy typu 2, która rozwija się stopniowo, cukrzyca typu 1 często manifestuje się gwałtownie, a pierwsze objawy mogą być niespecyficzne.

Najczęstsze symptomy to:

1. częste oddawanie moczu, także w nocy,
2. wzmożone pragnienie,
3. chudnięcie mimo normalnego lub zwiększonego apetytu,
4. osłabienie i senność,
5. zaburzenia widzenia,
6. u dzieci – ponowne pojawienie się moczenia nocnego.

Wielu pacjentów trafia do lekarza dopiero z objawami kwasicy ketonowej, takimi jak bóle brzucha, wymioty, zapach acetonu z ust, głęboki i przyspieszony oddech (oddech Kussmaula) oraz splątanie.

Diagnostyka – jak potwierdzić cukrzycę typu 1?

Każdy pacjent z hiperglikemią wymaga dokładnej diagnostyki w celu określenia typu zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Kluczowe badania laboratoryjne obejmują (wraz z kryteriami rozpoznania choroby):

1. stężenie glukozy na czczo ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) w dwóch pomiarach;
2. glikemię przygodna ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) z objawami hiperglikemii;
3. doustny test tolerancji glukozy (OGTT) – glikemia w 120. minucie ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l);
4. stężenie HbA1c ≥6,5% (48 mmol/mol).

Dodatkowe badania pomagające w diagnostyce różnicowej:

1. autoprzeciwciała (przeciwko GAD, IA2, ZnT8, ICA) – ich obecność potwierdza autoimmunologiczny charakter choroby;
2. peptyd C – niskie lub nieoznaczalne stężenie wskazuje na bezwzględny niedobór insuliny.

Kto jest w grupie ryzyka?

Cukrzycę typu 1 podejrzewamy przede wszystkim u dzieci i młodych dorosłych, ale choroba może wystąpić w każdym wieku. Szczególną czujność należy zachować u:

1. osób z rodzinnym wywiadem cukrzycy typu 1 lub chorób autoimmunologicznych,
2. pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. celiakia, choroba Hashimoto, bielactwo),
3. osób z niezamierzoną utratą masy ciała i hiperglikemią na czczo,
4. pacjentów z nawracającymi infekcjami grzybiczymi i skórnymi,
5. dzieci z nowym epizodem moczenia nocnego.

Kody ICD-10

Referencje

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
2. Wytyczne rozpoznawania i leczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (2022).