Rozpoznanie neurofibromatozy typu 1

Objawy neurofibromatozy typu 1 pojawiają się stopniowo, co sprawia, że odyseja diagnostyczna pacjentów z tą chorobą może trwać wiele lat. Wczesne rozpoznanie pozwala objąć ich opieką specjalistyczną jeszcze w okresie dzieciństwa, a tym samym zapobiec obniżającym jakość życia powikłaniom.  

Neurofibromatoza typu 1 (NF1, choroba von Recklinghausena) to uwarunkowana genetycznie (dziedziczona autosomalnie dominująco lub powstająca de novo) choroba z kręgu fakomatoz, czyli zaburzeń rozwojowych tkanek pochodzących ze wszystkich trzech listków zarodkowych. 

Ze względu na liczne objawy dotyczące m.in. układu nerwowego (m.in. padaczka, niepełnosprawność intelektualna, deficyty psychospołeczne), układu kostno-szkieletowego (m.in. skolioza, złamania patologiczne, dysplazje i deformacje kostne) i narządu wzroku, pacjenci powinni pozostawać zostać objęci wielospecjalistyczną opieką. 

Należy pamiętać również o zwiększonym ryzyku nowotworzenia (m.in. glejaki drogi wzrokowej, białaczki, MPNST – złośliwy nowotwór osłonek nerwów obwodowych, RMS – mięsak prążkowanokomórkowy) i powikłań sercowo-naczyniowych, które stanowią dominującą przyczynę zgonów w tej grupie chorych.

Kryteria rozpoznania neurofibromatozy typu 1 obejmują:

• co najmniej 6 plam typu cafe-au-lait wielkości ≥5 mm przed okresem dojrzewania lub ≥15 mm po okresie dojrzewania;
• piegowate nakrapianie pach i/lub pachwin;
• co najmniej 2 nerwiakowłókniaki jakiegokolwiek typu lub co najmniej jeden nerwiakowłókniak splotowaty;
• glejaka drogi wzrokowej;
• co najmniej 2 guzki Lischa wykryte w badaniu lampą szczelinową lub co najmniej 2 nieprawidłowości naczyniówki zdefiniowane jako jasne, niejednolite guzki zobrazowane za pomocą optycznej tomografii koherentnej (OCT) lub metodą odbicia w bliskiej podczerwieni (NIR);
• charakterystyczne zmiany kostne, takie jak dysplazja klinowa, przednio-boczne wygięcie kości piszczelowej lub staw rzekomy kości długich;
• heterozygotyczny wariant patogenny w genie NF1 obecny w 50% alleli w pozornie prawidłowej tkance, takiej jak leukocyty.

Aby postawić diagnozę, pacjent musi spełniać co najmniej dwa kryteria. Wyjątkiem są osoby, u których rodzica rozpoznano NF1 – w tym przypadku wystarczy spełnienie tylko jednego kryterium.

1. Legius, E., Messiaen, L., Wolkenstein, P., Pancza, P., Avery, R. A., Berman, Y., Blakeley, J., Babovic-Vuksanovic, D., Cunha, K. S., Ferner, R., Fisher, M. J., Friedman, J. M., Gutmann, D. H., Kehrer-Sawatzki, H., Korf, B. R., Mautner, V. F., Peltonen, S., Rauen, K. A., Riccardi, V., Schorry, E., … Plotkin, S. R. (2021). Revised diagnostic criteria for neurofibromatosis type 1 and Legius syndrome: an international consensus recommendation. Genetics in medicine : official journal of the American College of Medical Genetics, 23(8), 1506–1513. https://doi.org/10.1038/s41436-021-01170-5