Roślinne Wyzwanie, czyli dieta roślinna bez tajemnic - wywiad z lek. Alicją Baską

Dieta oparta na niskoprzetworzonych produktach pochodzenia roślinnego, medycyna stylu życia (MSŻ), warsztaty kulinarne - to tylko jedne z wielu zagadnień, którymi zajmuje się lek. Alicja Baska. 

Roślinne Wyzwanie to najnowszy projekt współtworzony przez Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia (PTMSŻ) i kampanię Roślinniejemy. Ma na celu budowanie świadomości na temat korzystnego wpływu diety roślinnej na zdrowie, edukowanie w zakresie jej prawidłowego bilansowania oraz dostarczanie praktycznych porad dotyczących wdrażania jej w życie. Więcej opowie Wam sama Alicja. 

- Długo zastanawiałam się, czy to ja powinnam Cię przedstawić. Doszłam jednak do wniosku, że nie jest to sprawa prosta i najlepiej zrobisz to sama! Tak więc - kim jest Alicja Baska?

Pytanie egzystencjalne 😉. Lekarką i… aktywistką, a może aktywistką i lekarką. Na co dzień zajmuję się pracą w Polskim Towarzystwie Medycyny Stylu Życia, którego jestem Dyrektor Organizacyjną i współzałożycielką, od niedawna jestem także nauczycielką akademicką w Szkole Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego – w nowo powstałym Zakładzie Medycyny Stylu Życia. Jestem również certyfikowaną przez International Board of Lifestyle Medicine specjalistką medycyny stylu życia, a kilka miesięcy temu rozpoczęłam specjalizację ze zdrowia publicznego. 

- Skąd wzięła się Twoja pasja do medycyny stylu życia?

Zaczęło się chyba od mojej mamy, która jako pierwsza podjęła wyzwanie zmiany nawyków żywieniowych naszej rodziny, gdy byłam w gimnazjum. Pamiętam, że przeczytała wtedy książkę o sposobie odżywiania dla zmniejszania ryzyka chorób nowotworowych. W międzyczasie odkrywałam w sobie pasję do gotowania (i jedzenia), która trwa nadal i która doskonale łączy się z medycyną! Na studiach lekarskich gdzieś mi tego wszystkiego brakowało i zaczęłam szukać. Nie dawał mi spokoju paradoks – większość chorób, z którymi mierzymy się dziś jako lekarze, to choroby zależne od stylu życia, a jednak o stylu życia nie uczymy się prawie wcale. Pierwsze lata studiów wspominam dość traumatycznie. Na szczęście na 3. roku, odkrywając „lifestyle medicine”, już wiedziałam, czym chcę się zająć i znalazłam podobnie myślące osoby, które odczuwały podobną (a może nawet jeszcze większą 😉) frustrację. Wtedy nie wiedziałam jeszcze JAK, przez ostatnie lata próbuję znaleźć tę odpowiedź. 

- Roślinne Wyzwanie to akcja trwająca przez cały maj. O co tak naprawdę w nim chodzi? 

Roślinne Wyzwanie to akcja, która ma oddziaływać dwutorowo. Z jednej strony zachęcamy każdego do podjęcia na okres 31 dni wyzwania – zmiany diety na całkiem roślinną lub tak roślinną, jak w danym momencie jest to dla niego osiągalne. Wśród osób, które zapisały się do Wyzwania, są zarówno medycy starający się wdrożyć prozdrowotne zmiany w swoich własnych jadłospisach, jak i osoby niebędące profesjonalistami medycznymi, chcące poprawić swój stan zdrowia i poszerzyć swoją wiedzę, korzystając z materiałów przygotowanych przez ekspertów, dostępnych zupełnie bezpłatnie. 

Z drugiej strony Roślinne Wyzwanie to akcja edukacyjna mająca zachęcić lekarzy i innych medyków do poszerzania wiedzy na temat zastosowania diety roślinnej w prewencji i leczeniu chorób zależnych od stylu życia. Zachęcamy, aby „Roślinne Wyzwanie” przepisywali swoim pacjentom na receptę, a także organizujemy szereg bezpłatnych webinarów i lajwów dotyczących teorii i praktyki w obszarze diety opartej na niskoprzetworzonych produktach pochodzenia roślinnego, bo tak właściwie nazywa się rekomendowany przez nas model odżywiania. 

Głównym elementem Roślinnego Wyzwania jest 31-dniowy newsletter, który zawiera mnóstwo informacji na temat bezpiecznego bilansowania diety roślinnej i jej praktycznego wdrażania (w tym dostosowanego do aktualnej pory roku i dostępnych składników). Subskrybenci znajdą w nim także przepisy i porady dotyczące przygotowania posiłków czy wybierania składników. 

- Powiedziałaś, że Roślinne Wyzwanie skierowane jest również do medyków. Co każdy lekarz powinien wiedzieć o diecie roślinnej? 

Po pierwsze, że nie tylko może, ale i powinna ona stanowić narzędzie wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu wielu chorób, z którymi ma do czynienia na co dzień w swojej praktyce. Niestety, wciąż spotykam się z przekonaniem, że dieta roślinna jest niebezpieczna, a produkty zwierzęce są niezbędne do właściwego funkcjonowania organizmu. Oczywiście, każda dieta może być niebezpieczna – powiedziałabym nawet, że większość Polaków odżywia się w sposób niebezpieczny dla zdrowia. Trudno mówić o prawidłowo zbilansowanej diecie, gdy więcej niż co drugi dorosły i co czwarte dziecko w Polsce ma nadmierną masę ciała, a co dziesiąta osoba choruje na cukrzycę typu 2 – chorobę, której w ponad 90% przypadków moglibyśmy zapobiec, stosując się do zasad zdrowego stylu życia, w tym diety opartej na niskoprzetworzonych produktach pochodzenia roślinnego.

Chciałabym, aby każdy lekarz w Polsce miał poczucie, że interwencje żywieniowe, których dieta roślinna jest elementem, mogą mieć niekiedy podobną (a w niektórych przypadkach nawet większą!) skuteczność niż leczenie farmakologiczne czy interwencyjne. Pod warunkiem, że zaczniemy je równoważnie traktować – odpowiednio „dozować” i konsultować w interdyscyplinarnym zespole, w którym jest dietetyk. Jednak przede wszystkim musimy… sami w to uwierzyć. Mam wrażenie, że niestety ze względu na brak czasu, przygotowania i narzędzi, wciąż traktujemy zalecenie „modyfikacji stylu życia” po macoszemu, samemu nie wierząc, że może to realnie wpłynąć na pacjenta. 

- Modyfikacja poglądów, nawyków i zachowań nie jest prosta, zwłaszcza biorąc po uwagę nieregularny tryb życia wielu pracowników ochrony zdrowia. Jakich rad udzieliłabyś medykom starającym się zmienić swoje nawyki?

Przede wszystkim, aby byli cierpliwi i porzucili podejście zerojedynkowe (tak, wiem, łatwo mówić). Jako medycy mamy tendencję do popadania w perfekcjonizm, również planując zmiany w tym obszarze. Nie zawsze musi być idealnie, a zdrowy styl życia to nie tylko zdrowie fizyczne, ale też psychiczne, któremu nie sprzyja poczucie ciągłych restrykcji. W swoje zmiany warto zaangażować osoby z bliskiego otoczenia – współpracowników, domowników, czy przyjaciół. Kreowanie wokół siebie środowiska sprzyjającego naszym prozdrowotnym wyborom to czynnik, który bardzo korzystnie wpływa na budowanie nowych nawyków i zmniejszanie ryzyka powrotu do tych złych w sytuacjach kryzysowych. 

- Miało nie być pytań podchwytliwych, ale… Co jest większym wyzwaniem - przekonanie do diety roślinnej lekarzy, czy pacjentów?

W jednej i drugiej grupie zdarzają się wyjątkowo oporne jednostki, choć moim zdaniem, tak naprawdę największym wyzwaniem jest dotarcie z pełną informacją do obu grup. Dlatego tym bardziej dziękuję za Wasze wsparcie! Mam wrażenie, że brak świadomości co do tego, jak ogromny potencjał tkwi w takiej zmianie sposobu odżywiania i że nie jest ona tak skomplikowana jak może się początkowo wydawać, blokuje przed zmianą obie grupy. Chcemy to zmienić m.in. poprzez Roślinne Wyzwanie. 

- Medycyna stylu życia w Polsce wciąż pozostaje nowością, wiele osób jeszcze o niej nie słyszało. Jakie do tej pory napotkałaś problemy związane z jej rozwojem?

Medycyna stylu życia to piękne hasło i wielu wydaje się, że je rozumieją – przecież chodzi tylko o „zdrowy styl życia”. Prawdą jest jednak, że aby faktycznie mogła być skuteczna i przestała być wizją, a stała się realną zmianą na szerszą skalę, potrzebne będzie wiele zmian o wymiarze systemowym. Zaczynając od samej organizacji systemu ochrony zdrowia i jego finansowania (dostęp do dietetyka, psychologa, innych medyków, wprowadzenie nowych rozwiązań, np. shared medical appointments) poprzez zmianę sposobu kształcenia (poza samą wiedzą o konkretnych interwencjach związanych ze stylem życia, której cały czas brakuje, powinien też obejmować techniki zmian zachowań zdrowotnych), kończąc na działaniach nakierowanych na czynniki warunkujące taki, a nie inny styl życia (przecież nie ograniczają się one tylko i wyłącznie do wyboru pacjenta) – z poziomu zdrowia publicznego. Wszystko to stanowi dziś realne problemy dla rozwoju medycyny stylu życia.

- Jakie masz dalsze plany związane z propagowaniem diety roślinnej i zdrowego stylu życia?

Duże nadzieje wiążę ze swoją obecnością w CMKP i możliwością prowadzenia zajęć dla lekarzy rezydentów – to moim zdaniem bardzo ważna grupa docelowa do rozmowy na te tematy – zwiększania ich świadomości czy pokazywania nowych rozwiązań. Wiem, że część z dużym zainteresowaniem podchodzi do tematu, dołącza do Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia, pozostaje ze mną w kontakcie po wykładach. Daje mi to ogromną satysfakcję! Mam nadzieję, że uda nam się nadal rozwijać PTMSŻ – pierwsze dwa lata naszej działalności były trudne i bardzo wymagające, ale wiele nas nauczyły. Na horyzoncie druga edycja International Board of Lifestyle Medicine – kolejni lekarze i inni medycy podejdą do certyfikacji z MSŻ, zdobywając wiedzę i kompetencje do wykorzystania MSŻ w codziennej pracy. Przymierzamy się również powoli do planowania kolejnego Kongresu. 

- Ambitne i wielotorowe plany. Z pewnością będziemy śledzić rozwój medycyny stylu życia w polskiej ochronie zdrowia. Alicja, czy chciałabyś coś jeszcze dodać?

Tak! Mając pełną świadomość tego, jak wiele zmian potrzeba, aby mówić o realnych, wymiernych sukcesach, warto dostrzegać i doceniać nawet te najmniejsze! Kropla drąży skałę i to, że coś nie jest możliwe do pełnej implementacji w tym momencie, nie znaczy, że nie należy o tym mówić. „Medycyna stylu życia” jeszcze kilka lat temu nikomu nic nie mówiła, nawet dla nas brzmiała dziwnie. Dziś działa kilka kół naukowych MSŻ na różnych uniwersytetach, istnieje towarzystwo naukowe, goszczące na kongresach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Medycyny Rodzinnej czy Lipidologiczne.  W wiodącej instytucji odpowiedzialnej za kształcenie podyplomowe lekarzy powstał Zakład Medycyny Stylu Życia... Zmiana dzieje się na naszych oczach (a przyszłość jest roślinna 😉)! 

- Bardzo dziękuję Ci za tak optymistyczne i dające nadzieję zakończenie rozmowy, jak i za cały wywiad. Z pewnością przybliży on wielu medykom zagadnienie medycyny stylu życia, a może nawet zachęci niektórych do podjęcia Wyzwania! 

Weź udział w Roślinnym Wyzwaniu i zapisz się na newsletter: https://roslinnewyzwanie.pl/dlazdrowia 

Zapraszamy również na stronę internetową Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu życia oraz facebooka.