Medycyna stylu życia - luka w edukacji medycznej

Stosowanie się do podstawowych zasad zdrowego stylu życia mogłoby zapobiec ponad 90% przypadków cukrzycy typu 2, 80% zawałów mięśnia sercowego i prawie 40% nowotworów (badanie EPIC). Tymczasem więcej niż co drugi dorosły Polak ma dyslipidemię czy nadmierną masę ciała, a blisko 70% naszego społeczeństwa uprawia sport rzadziej niż raz w tygodniu. Zdrowe nawyki to szansa nie tylko na zmniejszenie ryzyka zachorowania na dziesiątki chorób, ale i dłuższe życie w pełnym zdrowiu, lepsza jego jakość.

Czy nie właśnie „dodawaniem lat do życia i życia do lat”, chcieliśmy zajmować się, wiążąc naszą przyszłość z ochroną zdrowia?

Przytoczone hasło (oryg. adding years to life and life to years) to słowa, które często towarzyszą wypowiedziom dotyczącym medycyny stylu życia (przypisywane są niekiedy dr. Davidowi Katzowi – założycielowi Yale University's Yale-Griffin Prevention Research Center, współzałożycielowi American College of Lifestyle Medicine).

Idealistyczną wizję pacjentów dokonujących modyfikacji stylu życia, zgodnie z wytycznymi leczenia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2 czy profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych szybko weryfikuje jednak rzeczywistość – z dwóch stron. Po jednej z nich stoi pacjent – jego stopień motywacji i gotowości do zmian, poziom alfabetyzmu zdrowotnego, inne czynniki środowiskowe. Po drugiej lekarz (lub inny specjalista ochrony zdrowia). Tutaj istotne są nie tylko wiedza na temat roli poszczególnych elementów stylu życia w prewencji i leczeniu, ale też umiejętności komunikacyjne, związane z motywacją do zmiany, wsparcia tego procesu i, wcale nie mniej ważne, przekonanie o skuteczności takich działań oraz możliwości ich prowadzenia w realiach, w jakich funkcjonuje współczesny system ochrony zdrowia.

Dziś skupimy się na jednym z obszarów – edukacji medycznej w zakresie medycyny stylu życia w toku studiów. Stanowi ona często punkt wyjścia, w dużym stopniu determinujący pozostałe z wyżej wymienionych czynników.

Czy studiując na kierunku lekarskiego miałaś/-eś możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności w zakresie odżywiania, aktywności fizycznej czy zarządzania stresem w kontekście ich wpływu na profilaktykę i leczenie najważniejszych jednostek chorobowych? Czy program specjalizacji umożliwił Ci zdobycie umiejętności komunikacyjno-psychologicznych w obszarze pracy z pacjentem nad skuteczną modyfikacją stylu życia? 

Wyniki badania przeprowadzonego na grupie 1500 studentów uczelni medycznych w całej Polsce przez Studenckie Koło Naukowe Medycyny Stylu Życia na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym wskazują, że choć niemal 90% ankietowanych uważa wiedzę i umiejętności w obszarze medycyny stylu życia za bardzo istotne z perspektywy przyszłego zawodu, zdecydowana większość z badanych uważa, że programy toku studiów nie uwzględniają tych aspektów w wystarczającym zakresie.

Wyniki podobnych badań prowadzonych na całym świecie, zarówno wśród studentów, jak i młodych lekarzy, są bardzo zbieżne – podkreślają niedostosowanie programów studiów do wyzwań związanych z pandemią chorób zależnych od stylu życia. Jako przykład niech posłuży badanie przeprowadzone w 2008 r. przez Vetter. Jego wyniki wskazują, że blisko 80% ankietowanych lekarzy w Stanach Zjednoczonych uważa, że w trakcie kształcenia zawodowego nie otrzymało odpowiedniej edukacji z zakresu żywienia, jedynie 14% ankietowanych praktykujących lekarzy czuło się kompetentnych do udzielenia swoim pacjentom jakiejkolwiek porady w zakresie odżywiania.  Z kolei według badania prowadzonego w grupie kardiologów aż 90% z nich odpowiedziało, że nie otrzymało żadnego lub otrzymało bardzo niewielkie kształcenie w zakresie odżywiania w toku kształcenia specjalizacyjnego, podczas gdy 95% z nich uważało za swój obowiązek podejmowanie z pacjentem rozmowy na temat nawyków żywieniowych.

Sytuacja wygląda podobnie w innych krajach na całym świecie. W Wielkiej Brytanii wśród uczestników badania ankietowego przeprowadzonego przez Radenkovica, w grupie studentów ostatniego roku kierunku lekarskiego, 80% z ankietowanych wskazała, że w ciągu ostatnich dwóch lat nie otrzymała żadnego kształcenia w zakresie MSŻ. Skonfrontowano to także z poziomem wiedzy ankietowanych — ponad 50% z nich nie znała aktualnych wytycznych dotyczących aktywności fizycznej.

Sytuacja zmienia się… powoli

Choć powyższe dane malują raczej pesymistyczny obraz edukacji medycznej w zakresie medycyny stylu życia, obserwuje się coraz większe zainteresowanie tym tematem. Potrzeba zmian w kształceniu przyszłych lekarzy wyrażona jest nie tylko obecnością tego zagadnienia na łamach prestiżowych czasopism takich jak Lancet, JAMA czy BMJ, ale też realnymi działaniami na tym polu. Na prawie 200 uczelni medycznych w Stanach Zjednoczonych ponad 120 objętych jest już programem mentoringowym amerykańskiej organizacji Lifestyle Medicine Education Collaborative i wprowadza do swojej oferty edukacyjnej zajęcia z zakresu medycyny stylu życia — w formie zajęć obowiązkowych lub fakultatywnych. W Wielkiej Brytanii medycyna stylu życia ma już swoje miejsce w programie studiów na kierunku lekarskim na Imperial College London, zmiany planowane są także na Uniwersytecie w Cambridge. W Polsce podobne inicjatywy stara się wspierać i promować Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia. PTMSŻ współpracuje z III Kliniką Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, organizując między innymi fakultet „Medycyna stylu życia”. Założyciele PTMSŻ  kilka lat temu powołali także pierwsze w Polsce studenckie koło naukowe medycyny stylu życia. Obecnie w Polsce funkcjonują już 4 takie koła – na uczelniach w Szczecinie, Poznaniu, Wrocławiu i Łodzi. Towarzystwo stara się wspierać je w działalności oraz inicjować powstawanie kół na innych uczelniach.

Medycyna stylu życia na Twojej uczelni

Przyjdzie nam jeszcze poczekać na prawdziwą rewolucję w programach toków studiów, ale liczne przykłady pokazują, że oddolna działalność studentów może mieć ogromną siłę rażenia 😊 Jeśli chciał(a)byś, aby na Twojej uczelni pojawiło się więcej działań w zakresie medycyny stylu życia, już dziś możesz zapisać się na bezpłatny webinar Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia poświęcony rozwojowi kół studenckich MSŻ. Spotkanie odbędzie się w najbliższą niedziele (19.04.2020), rejestracja dostępna tutaj.

Webinar jest częścią Minikonferencji Online „Medycyna Stylu Życia w czasach pandemii”, którą swoim Patronatem Medialnym objęło Remedium.

Autor: lek. Alicja Baska – Dyrektor Organizacyjna PTMSŻ, Rafał Sochacki – członek PTMSŻ.