Skok na kasę NFZ czy poprawa przejrzystości finansowania?

Na początku października na stronie rządowej pojawił się komunikat w sprawie “Projekt ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw” [1]. O ile samego projektu jeszcze nie ma, to możemy się na razie zapoznać się z jego głównymi założeniami. Jednak nazwa może być myląca – bo to nie samej ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty dotyczą najważniejsze planowane zmiany. W kontekście samych lekarzy,  zmiana jest czysto techniczna – otóż pieniądze na opłacanie lekarskich staży podyplomowych mają “przechodzić”przez wojewodę zamiast ministra zdrowia zanim trafią do urzędu marszałkowskiego. Do najważniejszych założeń projektu należą jednak raczej zmiany zasad finansowania w systemie ochrony zdrowia. 

 Model mieszany, czyli jaki? 

Kiedy mówimy o finansowaniu opieki zdrowotnej w Polsce, posługujemy się określeniem mieszany, jako że nasz system nie odpowiada idealnie żadnemu teoretycznemu modelowi. Głównym płatnikiem jest Narodowy Fundusz Zdrowia, który jest finansowany ze składek ubezpieczeniowych, mamy jednak również całą listę świadczeń finansowanych z budżetu państwa. Do takich należą - przynajmniej na razie –m. in.: ratownictwo medyczne, zakup szczepionek, obowiązkowych zgodnie z kalendarzem szczepień, niektóre procedury wysokospecjalistyczne czy leki w ramach programu “leki 75 plus”. W części przypadków te świadczenia opłacane są przez NFZ, ale nadal z pieniędzy otrzymanych na ten cel z budżetu państwa, a nie z własnych środków NFZ. Tu warto przypomnieć, że własny budżet Narodowy Fundusz Zdrowia uzyskuje głównie ze zbieranych od Polaków składek zdrowotnych.

Co ma się zmienić?

 Zgodnie z projektem wspomniane wyżej świadczenia - m.in. ratownictwo medyczne, leki 75 plus czy świadczenie wysokospecjalistyczne, a także program leczenia HIV/AIDS, mają zostać opłacane z budżetu NFZ, a nie jak dotąd z budżetu państwa. Według stanowiska rządu, ma to pozwolić na “optymalizację wydatkowania środków publicznych na cele ochrony zdrowia”[1].  Skoro jednak za tą zmianą nie idzie w parze wzrost finansowania NFZ, to oczywiste jest, że poskutkuje ona de facto zmniejszeniem nakładów na pozostałe świadczenia. Jak wylicza Wojciech Wiśniewski, prezes Zarządu Public Policy oraz członek Trójstronnego Zespołu ds. Ochrony Zdrowia z ramienia Federacji Przedsiębiorców Polskich w perspektywie 3 lat procedowana ustawa może doprowadzić do zmniejszenia budżetu NFZ o 27,4 mld złotych [2]!

Jakie będą tego konsekwencje?

 Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, komu je zadamy . Wiceprzewodnicząca Rady NFZ, Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego Małgorzata Gałązka-Sobotka stwierdziła w rozmowie z Menadżerem Zdrowia, że - “gdy do zadań Narodowego Funduszu Zdrowia doda się te wskazane w projekcie ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, to oczywiste jest, że każdy z pacjentów straci. Za te same pieniądze nie będziemy w stanie zagwarantować odpowiednich świadczeń” [3] dodatkowo stwierdziła, że “jeżeli dodamy do tego postępującą inflację i spadek siły nabywczej pieniądza, który jest w kasie NFZ, to musimy się liczyć z bardzo prawdopodobnym ryzykiem ograniczenia dostępu do świadczeń” [4] . 

Senacka Komisja Zdrowia zwołała z kolei zebranie w dniu 17.10.2022 zatytułowane “Skok na kasę Narodowego Funduszu Zdrowia”, gdzie domaga się wyjaśnień  ze strony Ministerstwa Zdrowia dotyczących planowanych zmian w finansowaniu świadczeń. Z drugiej strony Minister Zdrowia Adam Niedzielski zauważa, że jest to tylko element zmian zachodzących od dłuższego czasu, a NFZ ma wystarczające rezerwy finansowe w funduszy zapasowym, aby spokojnie finansować świadczenia dla pacjentów.  Nowe zapisy w ustawie zaś mają przede wszystkim  pozwolić na zwiększenie przejrzystości [4]. Podobne zdanie przedstawił również prezes NFZ Filip Nowak w trakcie posiedzenia senackiej komisji zdrowia zauważając, że nastąpił wzrost budżetu NFZ i, że “dzięki temu wzrostowi NFZ będzie w stanie udźwignąć także nowe zadania, które przejdą do finansowania ze składek”[5]. 

Krytyczny jednak do nowego rozwiązania jest również - prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Łukasz Jankowski, który stwierdził: “W 2018 roku podpisaliśmy porozumienie z ówczesnym ministrem Łukaszem Szumowskim o tym, że będzie 7 proc. PKB na zdrowie. Rząd już dawno zerwał to porozumienie, ale ta obecna propozycja jest wręcz bezczelna. A tłumaczenie, że zabierają kasę na leczenie dla większej przejrzystości, jest wyjątkowo przewrotne.”[6]  

W końcu pracownicy i pracodawcy mówią jednym głosem

Strona społeczna Trójstronnego Zespołu ds. ochrony zdrowia czyli przedstawiciele pracowników i pracodawców z sektora skrytykowali projekt, argumentując, że błędem jest procedowanie go bez konsultacji publicznych.  Sprzeciwili się oni również wszelkim zmianom, które mogą prowadzić do zmniejszenia budżetu NFZ. zauważając, że planowane zmiany nie przyczynią się do poprawy dostępności świadczeń. Opisane stanowisko zostało przyjęte jednogłośnie [7].