Raport NIK – inwestycje za miliony złotych i ich wykorzystanie

Departament Zdrowia Naczelnej Izby Kontrolii nie próżnuje. W maju opublikował on 5 raportów dotyczących różnych tematów od kontroli procesu rejestracji nowych leków przez przyznawanie dodatków COVID-owych a skończywszy na zakupie i wykorzystanie wysokospecjalistycznej aparatury medycznej w podmiotach leczniczych. Zwłaszcza te dwa ostatnie wzbudziły dużo emocji, wykazując nieprawidłowości w obu procesach. Temat dodatków COVID-owych był i jest dalej dyskutowany, ale warto też poświęcić uwagę drugiemu ze wspomnianych raportów.

Postęp technologiczny w medycynie

Jak zauważają autorzy raportu, w medycynie w ciągu ostatnich lat doszło do ogromnego progresu technologicznego, a aparatura wysokospecjalistyczna staje się podstawą udzielania wielu świadczeń czy stawianiu wielu rozpoznań. W końcu, według prof. Andrzeja Urbanika, kierownika Katedry Radiologii CM UJ nawet 80% rozpoznań jest stawianych lub potwierdzonych w badaniach obrazowych [1]. Chętnie podnoszonym teraz tematem są roboty Da Vinci, które są przedstawiane jako przełom w operacjach. Zgodnie z deklaracjami Ministra Zdrowia ma ich być aż 17 w kraju, a procedury wykonywane przy ich pomocy mają być rozliczane według specjalnej taryfy. Według Adama Niedzielskiego jest „to skok technologiczny w polskiej opiece zdrowotnej” [2]. Z drugiej stron,y na co wskazuje część krytyków tych inwestycji, badania, póki co, nie wykazały istotnie lepszych wyników dla operacji wykonywanych przy pomocy robota w porównaniu do operacji wykonanych metodą laparoskopową [3]. Niestety, postęp technologiczny związany też jest ze wzrostem kosztów i potrzebą wykonywania inwestycji, aby zapewnić najnowocześniejsze narzędzia.

Inwestycje w sprzęt wysokospecjalistyczny

Sprzęt, o którym mowa w raporcie, jest sprzętem drogim, kosztującym co najmniej 100 tys złotych[4] i często stanowiący element inwestycji idącej w miliony złotych. Przy ciągłych problemach finansowych szpitali tym bardziej istotne jest, aby tego typu wydatki były realizowane w sposób rozsądny i odpowiadały na konkretne potrzeby lokalnej populacji. Systemem, który ma pozwolić na uporządkowanie inwestycji w ochronie zdrowia, jest IOWISZ, a w przyszłości ma również brać w tym udział Agencja Rozwoju Szpitalnictwa. Mimo istniejących już regulacji, ocena z raportu NIK jest negatywna - większość skontrolowanych podmiotów leczniczych (59%) nie wykorzystuje zakupionej aparatury w sposób optymalny.

Problemy z inwestycjami

Negatywna ocena kontrolerów NIK wynikała z kilku różnych czynników. Część kontrolowanych instytucji zakupiła wysokospecjalistyczny sprzęt, nie przeprowadzając wcześniej analizy rozpoznania potrzeb. Dodatkowo, nie zawsze placówki posiadały kontrakt z NFZ na świadczenia związane z daną aparaturą co również utrudniało wykorzystanie jej w sposób optymalny. Decyzję o zakupie były często podejmowane ad hoc, co, według kontrolerów, może naruszać zasady zawarte w ustawie o finansach publicznych. Inwestycje były też nieraz przeprowadzone w sposób chaotyczny, zakup sprzętu nie był skorelowany z przygotowaniem pomieszczeń, co prowadziło do tego, że przez wiele miesięcy nie można było z niego korzystać. Nie można tutaj również nie wspomnieć o najgłośniejszym przykładzie z tego raportu czyli Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. Jędrzeja Śniadeckiego w Białymstoku, który przez okres co najmniej 5 miesięcy nie mógł wykorzystywać zainstalowanego angiografu ze względu na to, że szczury przegryzły kable zasilające i sygnałowe. Serwis wycenił naprawę na 983 800 zł. Dodatkowo przy części inwestycji nie spełniono wszystkich stawianych przez prawo wymogów, takich jak uzyskanie zgody wojewódzkiego inspektora sanitarnego na prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące czy wdrożenie procedur radiologicznych. Jakby tego było mało, sprzęt nie był odpowiednio często serwisowany, co stwarzało ryzyko uzyskania fałszywych wyników badań. Stanowi to zagrożenie dla pacjentów, ale też może być powodem roszczeń z tytułu błędu w sztuce lekarskiej.

Kadry – deficyt lekarzy odbija się też negatywnie na inwestycjach

Jakiś czas temu bardzo popularne było stwierdzenie, że łóżka nie leczą. Z wysokospecjalistyczną aparaturą jest tak samo i, niestety, część inwestycji zmagała się z problemami kadrowymi uniemożliwiającymi im optymalne wykorzystanie sprzętu. W 29% kontrolowanych podmiotów brakowało radiologów, zwłaszcza byli oni niechętni do pełnienia dyżurów. Przekładało się to na długi czas oczekiwania na opis badania w ekstremalnych przypadkach sięgający nawet do 64 dni w przypadku pilnym a 197 w przypadku stabilnym. Warto tutaj jednak zaznaczyć, że coraz większy procent badania jest opisywany szybko – w 2021 odsetek badań opisywanych w ciągu 3 dni wzrósł o 8% w porównaniu do 2017.

Inwestycje, inwestycje, ale czy na pewno w tych miejscach gdzie są one potrzebne?

Różne analizy wskazują na to, że polska ochrona zdrowia jest niedoinwestowana co zauważają również ustawodawcy [5] planując reformę szpitalnictwa w Polsce. Równocześnie borykamy się z problemem nieoptymalnie wykorzystanego sprzętu wysokospecjalistycznego. Pytanie, czy działania podejmowane przez rządzących doprowadzą do realnej poprawy sytuacji. Warto również, aby wszelkie inwestycje uwzględniały również, że sprzęt sam nie leczy i potrzeba również zapewnić odpowiednie zaplecze kadrowe, aby aparatura kupiona za miliony złotych nie stała zakurzona w kącie.