Wyszukaj w vademecum

Podejmując pracę w POZ lub NPL, trzeba mieć świadomość, że wystawianie recept będzie niemal nieodłączną częścią wizyt. O ile przepisywanie leków odpłatnych w 100% zazwyczaj nie stanowi problemu, o tyle zawiłe zasady refundacji czy określania przysługujących pacjentom uprawnień dodatkowych często przyprawiają o ból głowy nawet doświadczonych medyków. O czym jeszcze należy pamiętać przy wystawianiu recept?
Jak uzyskać możliwość wystawiania recept?
E-recepty można wystawiać przez rządowy system gabinet.gov.pl lub gabinetowe (komercyjne) oprogramowania służące do sporządzania dokumentacji medycznej, które powinny zostać „podpięte” pod system P1.
Dodatkowo konieczne jest posiadanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego, certyfikatu ZUS lub podpisu e-PUAP – więcej informacji na ich temat znajdziecie w Vademecum Remedium.
Wasz pracodawca musi wystąpić do NFZ z wnioskiem o przydzielenie unikalnych numerów identyfikujących recepty, aby umożliwić wam wystawianie recept refundowanych w postaci papierowej (np. w razie awarii systemu komputerowego). Wynika to z faktu, że każda recepta refundowana w postaci papierowej musi posiadać unikalny numer ją identyfikujący.
Jakie elementy powinny znaleźć się w e-recepcie?
Poprawnie wystawiona e-recepta zawiera następujące elementy:
- dane pacjenta,
- dane podmiotu leczniczego (nie są obowiązkowe w przypadku recept pro auctore i pro familiae),
- dane osoby wystawiającej receptę,
- dane dotyczące produktu leczniczego: nazwa, postać, dawka, ilość leku, sposób dawkowania, poziom odpłatności,
- datę wystawienia i realizacji recepty,
- kod uprawnień dodatkowych pacjenta,
- unikalny numer identyfikujący receptę.
Zdecydowana większość używanych obecnie systemów gabinetowych zawierających funkcjonalność e-recepty automatycznie zaciąga informacje takie jak dane pacjenta czy świadczeniodawcy. W praktyce lekarz musi uzupełnić jedynie dane o leku (w tym poziom odpłatności), kod uprawnień dodatkowych pacjenta oraz datę realizacji.
Jak długo ważna jest recepta?
Recepty (w formie zarówno elektronicznej, jak i papierowej) ważne są przez 30 dni od dnia wystawienia bądź daty realizacji „od dnia”, chyba że osoba wystawiająca wydłuży termin realizacji do 365 dni, tworząc tzw. receptę roczną. W okresie ważności poszczególne opakowania leku pacjenci mogą kupować pojedynczo, jednak tylko w aptece, w której rozpoczęli realizację recepty.
W przypadku e-recepty zbiorczej (pakietu recept) istnieje możliwość wykupienia leków przepisanych na poszczególnych e-receptach w różnych aptekach – każda z nich zawiera odrębny kod pozwalający na osobną ich realizację.
Odmienny czas realizacji recepty dotyczy następujących grup substancji:
Rodzaj substancji | Termin realizacji |
---|---|
Antybiotyki | 7 dni od daty wystawienia lub daty realizacji „od dnia” |
Preparaty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta | 120 dni od daty wystawienia |
Leki sprowadzane z zagranicy w ramach importu docelowego | 120 dni od daty wystawienia |
Środki odurzające, substancje psychotropowe, preparaty zawierające te środki lub substancje oraz prekursory kategorii 1 | 30 dni od daty wystawienia; nie ma możliwości wydłużenia terminu ważności ani wystawienia z odroczonym terminem realizacji |
Recepty roczne
W przypadku leków stosowanych przewlekle lekarz ma możliwość wydłużenia okresu realizacji e-recepty do 365 dni. W polu „data realizacji do” należy wówczas wskazać datę odległą dokładnie o rok (np. data realizacji od: 1.10.2024 r.; data realizacji do: 1.10.2025 r.). Pacjentom warto przekazać, iż pierwsze opakowanie leku należy wykupić do 30 dni od daty wystawienia recepty lub daty realizacji „od dnia”.
W przypadku recept rocznych trzeba pamiętać o kilku zasadach:
- Realizację recepty pacjent musi kontynuować w tej samej aptece, w której wykupił pierwszą ilość produktu leczniczego.
- Jednorazowo pacjent może wykupić ilość leku na maksymalnie 120 dni terapii. Kolejna porcja produktu leczniczego może być wydana dopiero po upływie ¾ okresu, na który została zrealizowana recepta, czyli po 90 dniach.
- Jeżeli pacjent rozpocznie realizację recepty po upływie 30 dni od daty jej wystawienia (lub daty realizacji „od dnia”), wówczas ilość wydanego w aptece leku zostanie pomniejszona proporcjonalnie do liczby dni, które upłynęły.
Istotną zmianą w receptach rocznych jest nowy sposób zapisywania dawkowania. Od 1 sierpnia 2024 r. obliczenia ilości leku, jaką może każdorazowo otrzymać pacjent z receptą roczną, dokonuje system teleinformatyczny w oparciu o wprowadzane przez lekarzy dane dotyczące:
- okresu stosowania leku,
- ilości i jednostki dawki,
- częstotliwości podania,
- liczby opakowań.
Kontrowersje budziły początkowe zapisy, według których akceptowane dawkowanie kropli do oczu miało wynosić np. 0,4 ml/dziennie, co stanowiłoby istotne utrudnienie zarówno dla lekarzy, jak i dla pacjentów. Zgodnie z Komunikatem nr V Ministerstwa Zdrowia dot. schematów dawkowania w receptach rocznych dopuszcza się dawkowanie w kroplach, np. 4 krople na 1 dzień. W jego treści opisano również inne przykłady akceptowanych zapisów, które budziły wątpliwości. Mimo deklaracji ze strony resortu wciąż często zgłaszane są trudności z wystawianiem recept rocznych właśnie ze względu na nieintuicyjne sposoby dawkowania.
Zmiany zapisu dawkowania nie dotyczą recept wystawianych na:
- leki recepturowe,
- leki sprowadzane w ramach importu docelowego,
- produkty o złożonych strukturach opakowania.
Ilość produktu leczniczego na recepcie
Ilość leku na jednej recepcie elektronicznej lub papierowej z 30-dniowym okresem ważności nie może przekroczyć ilości niezbędnej do 120-dniowego okresu stosowania. W przypadku recept z 365-dniowym terminem ważności, lek może natomiast zostać przepisany na maksymalnie 360 dni kuracji.
Od 21 września 2023 r. pacjent może jednorazowo otrzymać ilość leku na maksymalnie 120 dni stosowania.
- W przypadku recepty rocznej kolejną porcję leków na 120 dni terapii pacjent może otrzymać po upływie 90 dni.
- W przypadku realizacji e-recepty ważnej przez 30 dni, na której przepisano większą ilość leku niż niezbędna do 120 dni stosowania, można wydać ilość leku na maksymalnie 120 dni terapii – pozostała część leku przepadnie.
Jeśli produkt leczniczy sprzedawany jest w opakowaniach, których wielkość uniemożliwia wydanie go w ilości niezbędnej do stosowania przez wyliczony okres 120 dni, dopuszcza się wydanie go w ilości przekraczającej tę ilość, jednak nie więcej niż o jedno najmniejsze opakowanie.
Schemat dawkowania
Nie istnieje jeden określony sposób zapisywania schematu dawkowania leku. Poprawnie opisany sposób dawkowania powinien zawierać informacje o liczbie jednostek dawkowania (np. 1, 1 tabl., 10 j., 5 ml, 1 wziew, 1 amp-strzyk.) i częstotliwości (np. 1, 1xdz., 1/dobę, rano, raz na tydzień) ich stosowania.
Należy pamiętać, że w sytuacji zamieszczania na recepcie nieprecyzyjnego zapisu lub nieuwzględnienia dawkowania, pracownik apteki może wydać pacjentowi maksymalnie 2 najmniejsze opakowania leku (z wykazu leków refundowanych w przypadku preparatów podlegających refundacji lub spośród leków dopuszczonych do obrotu na terenie naszego kraju w przypadku pozostałych preparatów).
Co więcej, w przypadku nieuwzględnienia sposobu dawkowania na e-recepcie rocznej lek musi zostać wykupiony w ciągu 30 dni. Po tym okresie niezrealizowana część recepty przepada.
Przykład:


Na receptach na leki odurzające i psychotropowe, poza określeniem sposobu dawkowania, lekarze muszą podać sumaryczną ilość przepisanej substancji.
W przypadku leków psychotropowych z grupy II-P (np. metylofenidat) oraz odurzających z grupy I-N (np. morfina, fentanyl) brak precyzyjnej informacji o sposobie dawkowania skutkuje odmową wydania leku pacjentowi.
W odniesieniu do innych grup stosuje się zasady ogólne – w sytuacjach wątpliwych pacjent otrzyma maksymalnie 2 najmniejsze opakowania.
Przykład:

W przypadku produktów do stosowania zewnętrznego (kremów, maści) oraz wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro (np. paski do glukometru) za wystarczającą informację o sposobie dawkowania uznaje się wskazanie częstotliwości.
Przykład:

Określenia „doraźnie”, „w razie potrzeby”, „wiadomo”, „na bolesne miejsce” nie są uznawane za poprawny sposób dawkowania w myśl obowiązujących przepisów.
Przykład:

Wskazania do refundacji i poziomy odpłatności
Określenie wskazania do refundacji i wybór poziomu odpłatności jest jednym z najważniejszych momentów podczas wystawiania recepty, zasadniczo z dwóch powodów.
Po pierwsze – wasi pacjenci na pewno będą oczekiwać korzystniejszej ceny preparatu. Po drugie – kary finansowe nakładane na lekarzy potrafią być naprawdę wysokie, o czym przeczytacie więcej w rozdziale „Kary za nienależne refundacje”.
Od czego zależy cena leku?
Kwota, którą pacjenci będą musieli zapłacić za lek, zależy od kilku składowych:
- ceny detalicznej leku,
- limitu finansowania, czyli maksymalnej kwoty, jaką NFZ zapłaci za lek znajdujący się w danej grupie limitowej,
- poziomu odpłatności, czyli części ceny, jaką pokrywa pacjent,
- dodatkowych uprawnień pacjenta, jeśli występują.

Jeżeli cena detaliczna produktu leczniczego jest wyższa niż limit finansowania, różnicę musi zapłacić pacjent.
Przykład: Dostępne na receptę leki A oraz B lekarz może przepisać w występującym u pacjenta wskazaniu z odpłatnością 30% limitu finansowania. Limit finansowania w obu przypadkach wynosi 100 zł. Ceny detaliczne dla leków A i B wynoszą odpowiednio 100 zł i 120 zł.
- Za lek A opłata wynosi 30% z limitu finansowania, tj. 30 zł.
- W przypadku leku B konieczne będzie pokrycie różnicy między ceną detaliczną a limitem finansowania, tj. 30 zł + (120 zł − 100 zł) = 50 zł.
Wskazania z ChPL a wskazania do refundacji
Lista leków refundowanych wraz ze wskazaniami jest aktualizowana i publikowana na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia. Niestety to wciąż na waszych barkach spoczywa odpowiedzialność za ustalanie poziomu odpłatności (a tym samym konieczność zaznajamiania się z aktualizowanymi listami).
Z pomocą przychodzi wyszukiwarka leków Remedium, w której sprawdzicie aktualne poziomy odpłatności w danym wskazaniu refundacyjnym, wskazania zawarte w charakterystyce produktu leczniczego (ChPL) i wiele, wiele więcej.
Co więcej, coraz częściej systemy informatyczne w placówkach medycznych zintegrowane są z bazami leków i automatycznie, na podstawie wprowadzonego w dokumentacji elektronicznej rozpoznania choroby, sugerują poziom refundacji leku.
Określenie refundacji nie stanowi problemu, jeżeli dla danej substancji kryteria refundacyjne brzmią: we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach na dzień wydania decyzji – wówczas refundacja przysługuje wszystkim wskazaniom wymienionym w ChPL.
Niestety wiele nowoczesnych leków jest objętych refundacją tylko w niektórych, węższych wskazaniach i właśnie w takich sytuacjach trzeba zachować wzmożoną czujność.
Przykładowo, zgodnie z listą refundacyjną obowiązującą od 1 lipca 2024 r. dulaglutyd jest refundowany w następującym wskazaniu:
- cukrzyca typu 2 u pacjentów leczonych co najmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi, z HbA1c ≥7,5%, z otyłością definiowaną jako BMI ≥30 kg/m2 oraz bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym rozumianym jako:
- potwierdzona choroba sercowo-naczyniowa lub
- uszkodzenie innych narządów objawiające się poprzez: białkomocz lub przerost lewej komory, lub retinopatię, lub
- obecność 2 lub więcej głównych czynników ryzyka spośród wymienionych poniżej: wiek ≥55 lat dla mężczyzn, ≥60 lat dla kobiet, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu.
Tymczasem wskazaniem z ChPL dla tego leku jest „tylko” cukrzyca typu 2.
Poziomy odpłatności
Produkt leczniczy może być wydany:
- pełnopłatnie (oznaczony na recepcie skrótem 100% lub X) – oznaczenie to wskazuje na brak uprawnień do refundacji danego leku;
- bezpłatnie do limitu finansowania (oznaczony na recepcie symbolem B) – pacjent zapłaci wyłącznie różnicę pomiędzy ceną leku a limitem finansowania (jeśli taka istnieje);
- za opłatą ryczałtową (oznaczony na recepcie symbolem R) – w tym wypadku pacjent zapłaci kwotę ryczałtową 3,20 zł powiększoną o różnicę pomiędzy ceną leku a limitem finansowania (jeśli taka istnieje);
- za opłatą w wysokości 50% limitu finansowania (oznaczone na recepcie skrótem 50%);
- za opłatą w wysokości 30% limitu finansowania (oznaczone na recepcie skrótem 30%).
Umieszczenie na recepcie symbolu „P” oznacza, że produkt leczniczy ma być wydany za najniższą odpłatnością wynikającą z wykazu leków refundowanych (dotyczy leków występujących w wykazie w więcej niż jednej odpłatności).
Leki recepturowe, czyli wykonywane w aptece, mogą być wydawane za opłatą ryczałtową, pod warunkiem, że składniki, z których są wytwarzane, zostały objęte refundacją. Refundacji mogą podlegać również produkty sprowadzane w ramach importu docelowego, niedopuszczone do obrotu w Polsce – w tym przypadku z wnioskiem do ministra zdrowia o przyznanie refundacji występuje pacjent.
Jeśli poziom odpłatności na recepcie nie zostanie określony bądź też będzie błędnie wypełniony (np. umieszczona zostanie zniżka, która nie istnieje w zakresie wskazań objętych refundacją dla danego leku), lek zostanie wydany za najwyższą odpłatnością określoną w wykazie leków refundowanych.
Przykład: Dane paski do glukometru, zgodnie z obwieszczeniem refundacyjnym, mogą być wypisane z odpłatnością 30% lub R. Jeśli lekarz przepisujący paski pacjentowi z cukrzycą nie wskaże na recepcie poziomu odpłatności lub wpisze go błędnie (np. 50%), recepta zostanie zrealizowana za wyższą odpłatnością, tj. 30%.
Uprawnienia dodatkowe
Poza refundacją niektórym pacjentom będą przysługiwać też uprawnienia dodatkowe, wynikające np. z ciąży czy honorowego dawstwa krwi. W wielu przypadkach upoważniają one do otrzymania leków bezpłatnie lub w niższej cenie. Wpisując odpowiedni kod w rubryce „uprawnienia dodatkowe”, lekarz jednocześnie potwierdza zweryfikowanie ich posiadania przez pacjenta na podstawie odpowiednich dokumentów.
Od 1 września 2023 r. funkcjonują nowe kody uprawniające do otrzymania bezpłatnie leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych ujętych w obwieszczeniu refundacyjnym:
- kod „S” – dotyczy pacjentów powyżej 65. roku życia,
- kod „DZ” – dotyczy dzieci poniżej 18. roku życia.
Do wystawiania recept „S” i „DZ” na leki bezpłatne nie są upoważnieni lekarze zatrudnieni w gabinetach prywatnych, centrach zdrowia psychicznego i szpitalach psychiatrycznych, hospicjach i zakładach opieki długoterminowej.
Warunkiem uwzględnienia na recepcie symbolu „S” lub „DZ” jest umieszczenie leku w wykazie leków refundowanych (w załączniku D1 – w przypadku dzieci, D2 – seniorów) oraz rozpoznanie i udokumentowanie schorzenia ujętego w zakresie wskazań refundacyjnych dla danego leku. Każdorazowo przed wystawieniem recepty z takim kodem należy sprawdzić w systemie gabinetowym (podpiętym pod P1 lub przez IKP), czy dana osoba nie otrzymała już wcześniej recept na dany lek, co ma zapobiegać m.in. ich nadużywaniu.
Zawiłości związane z receptami „S” i „DZ” wyjaśniamy w webinarze poświęconym temu zagadnieniu.
Kody uprawnień dodatkowych
Wykaz kodów uprawnień dodatkowych określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept:
Symbol | Kogo dotyczy? | Dodatkowe uprawnienia |
---|---|---|
S | osoby po ukończeniu 65. roku życia | bezpłatne leki (dotyczy leków wymienionych w załączniku D2 do wykazu leków refundowanych) |
DZ | osoby do ukończenia 18. roku życia | bezpłatne leki (dotyczy leków wymienionych w załączniku D1 do wykazu leków refundowanych) |
C | kobiety w ciąży i okresie połogu, jednak nie dłużej niż przez 6 tygodni po upływie 15 dni od planowanej daty porodu | bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne umieszczone w obwieszczeniu refundacyjnym publikowanym przez ministra zdrowia |
IB | inwalidzi wojenni, osoby represjonowane oraz ich małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu wdowy i wdowcy uprawnieni do renty rodzinnej po poległych żołnierzach, zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanychcywilne niewidome ofiary działań wojennych | bezpłatne leki w kategoriach dostępności „Rp” lub „Rpz” oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte refundacją, dopuszczone do obrotu na terytorium Polski |
IW | inwalidzi wojskowi | bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją |
PO | żołnierze, którzy odbywają zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełnią służbę kandydacką, służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także weterani poszkodowani | bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, leki objęte refundacjąweteranowi poszkodowanemu, uprawnionemu żołnierzowi lub pracownikowi przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte refundacją oraz leki recepturowe na czas leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa |
WP | żołnierze zawodowi w trakcie szkoleń poligonowych, ćwiczeń wojskowych (rejsów, lotów) i zgrupowań wojskowych żołnierze zawodowi skierowani do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państważołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojnyosoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz obrony, które zachorowały lub doznały uszczerbku na zdrowiu podczas udzielania tych świadczeń lub w związku z nimi | bezpłatne:leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacjąleki recepturowe leki oznaczone symbolem OTC, wyroby medyczne i ich wyposażenie, systemy i zestawy zabiegowe określone w wykazie ministra obrony narodowej |
WE | osoby posiadające status weterana poszkodowanego, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30% | bezpłatne:leki w kategoriach dostępności „Rp” lub „Rpz”środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte refundacją, dopuszczone do obrotu na terytorium Polski wyroby medyczne na zlecenie |
AZ | pracownicy i byli pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest | bezpłatne leki określone w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście |
ZK | osoby posiadające tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” | bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, leki objęte refundacjąbezpłatne, do wysokości limitu finansowania, leki stosowane w związku z oddawaniem krwi, komórek, tkanek i narządów – należą do nich określone w wykazie leków przez ministra zdrowia preparaty żelaza i kwasu foliowego |
Uprawnienia dodatkowe a poziom odpłatności
Posiadanie uprawnień dodatkowych nie zmienia sposobu oznaczenia poziomu odpłatności na recepcie. Odbywa się ono na zasadach ogólnych poprzez wskazanie skrótu, np. 50%, R itp. Uprawnienie dodatkowe traktowane jest jako dodatkowa „zniżka” do uprawnienia podstawowego do refundacji leków.
Umieszczenie poziomu odpłatności „X” lub „100%” na recepcie wydawanej osobie posiadającej uprawnienie dodatkowe wskazuje na brak podstawowego uprawnienia do otrzymania leku refundowanego w jakimkolwiek zakresie. Osoba wydająca realizuje receptę zgodnie z tym oznaczeniem, czyli pełnopłatnie.
Uprawnienia dodatkowe traktowane są nadrzędnie tylko w przypadku zamieszczenia na recepcie kodów: IB, WE i ZK.
Jakie dodatkowe elementy mogą znaleźć się na recepcie?
Oprócz wszystkich opisanych powyżej danych dotyczących przepisanego produktu leczniczego lekarze mogą dodatkowo zamieścić na recepcie:
- polecenie pilnej realizacji („cito” lub równoważna adnotacja),
- adnotację „Nie zamieniać” lub „NZ”, jeśli informują o konieczności wydania pacjentowi wyłącznie określonego produktu.
Ograniczenia w zakresie wystawiania recept
Od 3 lipca 2023 r. Ministerstwo Zdrowia wprowadziło dzienne limity przyjmowanych pacjentów i liczby przepisywanych recept na leki:
- w ciągu 10 godzin możecie przyjąć maksymalnie 80 pacjentów, którym wypiszecie receptę nierefundowaną;
- do limitu nie wliczają się osoby, które otrzymają tylko recepty refundowane;
- podczas 10 godzin pracy możecie wypisać maksymalnie 300 recept nierefundowanych.
Po upływie 10 godzin system informatyczny dokona weryfikacji liczby wystawionych recept. Jeżeli limity nie zostaną przekroczone, będziecie mogli dalej je wypisywać. Po kolejnej godzinie dojdzie do ponownej weryfikacji.
Rpw – czym różnią się od zwykłych recept?
Ograniczenia dotknęły również wystawiania recept na środki odurzające i psychotropowe (Rpw). Dotyczą one preparatów zawierających substancje odurzające z grup I-N, II-N lub psychotropowe z kategorii II-P, III-P, IV-P określone w rozporządzeniu ministra zdrowia.
Wykaz substancji psychotropowych i środków odurzających z podziałem na grupy:
Grupa substancji odurzających/psychotropowych | Przykładowe preparaty wymienione w wykazie |
---|---|
I-N | |
II-N | |
II-P | |
III-P | |
IV-P |
Od 1 listopada 2023 r. recepty Rpw mogą być wystawiane wyłącznie w postaci elektronicznej – w żadnym wypadku nie jest możliwe wystawienie recepty papierowej na tego rodzaju leki.
W przypadku recept Rpw warto pamiętać też o tym, że:
- są ważne przez 30 dni i nie mogą być wystawione z datą realizacji „od dnia”;
- liczba przepisanych opakowań może obejmować maksymalnie 90 dni kuracji;
- podczas wystawiania recepty należy podać sumaryczną ilość substancji (obecnie większość systemów gabinetowych oblicza ją automatycznie, po wprowadzeniu ilości opakowań i dawkowania);
- wydanie recepty musi być poprzedzone badaniem i weryfikacją liczby wystawionych wcześniej recept danej osobie za pośrednictwem IKP lub według danych z wywiadu.
Weryfikacja musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej, niezależnie od sposobu jej przeprowadzenia, podobnie jak fakt wystawienia recepty Rpw.
Od dnia 7 listopada 2024 r. obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia, które wprowadziło zmiany w wystawianiu recept na fentanyl, morfinę, oksykodon oraz medyczną marihuanę.
Zgodnie z nowymi przepisami, wystawienie recepty na ww. jest możliwe wyłącznie po osobistym zbadaniu pacjenta oraz po weryfikacji liczby już posiadanych i zrealizowanych recept. Konieczne jest także ustalenie, że nie są one wystarczające do prowadzenia farmakoterapii. Informacje te muszą zostać odnotowane w dokumentacji medycznej.
Wyżej wymienione leki w czasie teleporady mogą preskrybować jedynie lekarki i lekarze zatrudnieni w POZ (ale nie w nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej), kontynuujący terapię tymi preparatami.
Ograniczenia związane z badaniem nie dotyczą także lekarzy w trakcie specjalizacji / ze specjalizacją z medycyny rodzinnej, którzy przyjmują deklaracje wyboru.
Rozporządzenie nie wprowadziło zmian w obrębie obowiązku weryfikacji już posiadanych recept oraz konieczności odnotowania w dokumentacji medycznej faktu wystawienia recepty Rpw. Weryfikacja jest wystarczająca w przypadku wystawiania recept na:
- metadon,
- kodeinę,
- metylofenidat,
- buprenorfinę,
- benzodiazepiny oraz tzw. “zetki”.
Jeżeli od ostatniego badania upłynęło mniej niż 3 miesiące (i jest to potwierdzone wpisem w dokumentacji), można poprzestać wyłącznie na weryfikacji, ale konieczne jest odnotowanie tego faktu.
Przedłużanie leków stałych
Podczas pracy w POZ często spotkacie się z prośbami o przedłużenie recept na leki pobierane przez dłuższy czas. Jest to jak najbardziej możliwe, jednakże powinniście mieć pełny wgląd w dokumentację medyczną, która będzie stanowić uzasadnienie do stosowania takiej terapii oraz do ew. refundacji.
Waszą codziennością będą też prośby (a czasem żądania) o wypisanie recepty na antybiotyki, benzodiazepiny, leki przeciwbólowe, leki nasenne z grupy „Z”, czyli tzw. „zetki”. Niezależnie od tego, co powie wam pacjent, każdorazowo powinniście ocenić wskazania do włączenia takiej terapii, mając na uwadze, iż substancje te często bywają nadużywane, a część z nich ma wyraźny potencjał uzależniający.
Pomocne będzie wówczas sprawdzenie w systemie informatycznym, ile dana osoba otrzymała już recept na lek. Jeżeli nie jest to domyślnie możliwe w systemie gabinetowym, możecie poprosić pacjenta o udostępnienie wam danych z IKP – można to zrobić za pomocą kodu SMS, poprzez serwis lub aplikację Internetowego Konta Pacjenta.
Co powinno zawierać zaświadczenie od specjalisty?
Równie często będziecie przedłużać recepty na leki przepisane podczas wcześniejszej wizyty w AOS. Wówczas powinniście otrzymać zaświadczenie od danego lekarza/danej lekarki z informacjami o dalszym leczeniu. Wzór przykładowego zaświadczenia dostępny jest tutaj.
Powinno ono zawierać:
- rozpoznanie według ICD-10,
- wskazówki dla lekarza kierującego dotyczące dalszej diagnostyki i farmakoterapii,
- informację o spełnieniu przez pacjenta kryteriów refundacyjnych.
Pamiętajcie jednak, że niezależnie od treści zaświadczenia z AOS to na was spoczywa odpowiedzialność za przepisywane leki, w tym za określony poziom refundacji.
Czym różni się recepta papierowa?
Taka forma recepty jest już zdecydowanie rzadziej spotykana i została praktycznie wyparta przez jej elektroniczny odpowiednik.
Sytuacje, w których można wystawić receptę papierową, wymieniono poniżej:

Jeśli decydujecie się na wystawienie recepty papierowej, warto pamiętać o kilku istotnych różnicach względem formy elektronicznej:
- Okres ważności recepty papierowej wynosi 30 dni od daty wystawienia lub wskazanej daty realizacji „od dnia” – lekarz nie ma możliwości wydłużenia czasu realizacji recepty.
- Na jednej recepcie może znaleźć się maksymalnie 5 leków – czego odpowiednikiem w formie elektronicznej jest „recepta zbiorcza” lub „pakiet recept”. Ilość leku obliczona na podstawie zaleconego sposobu dawkowania, wskazana na jednej recepcie nie może przekraczać ilości niezbędnej do 120 dni stosowania – nie ma możliwości wystawienia recepty rocznej w postaci papierowej.
- W przypadku recepty papierowej obecnie nie istnieje możliwość częściowej realizacji – wszystkie pozycje umieszczone na recepcie muszą zostać wykupione jednoczasowo.
Publikacja jest fragmentem e-booka ,,Pierwsze kroki w POZ - edycja IV (2024/2025)", którego pełną wersję można pobrać tutaj.
Źródła
- Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, Dz.U. 2024 poz. 686, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000686 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz.U. 2024 poz. 146, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000146 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, Dz.U. 2023 poz. 826, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000826 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept, Dz.U. 2023 poz. 2372, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002372 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept, Dz.U. 2023 poz. 487, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000487 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, Dz.U. 2023 poz. 1938, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001938 [ostatni dostęp: 13.10.2024].
- Komunikat nr V Ministra Zdrowia dot. schematów dawkowania w receptach rocznych, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-nr-v-ministra-zdrowia-dot-schematow-dawkowania-w-receptach-rocznych [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 17 czerwca 2024 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych na 1 lipca 2024 r., Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/web/zdrowie/obwieszczenie-ministra-zdrowia-z-dnia-17-czerwca-2024-r-w-sprawie-wykazu-refundowanych-lekow-srodkow-spozywczych-specjalnego-przeznaczenia-zywieniowego-oraz-wyrobow-medycznych-na-1-lipca-2024-r [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Trulicity: Cena i refundacja, skład, dawkowanie, wskazania, Remedium, https://remedium.md/wyszukiwarka-lekow/leki/trulicity-35053975 [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Od 3 lipca 2023 r. obowiązują dzienne limity przyjętych pacjentów oraz przepisanych recept nierefundowanych, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/web/zdrowie/od-3-lipca-2023-roku-obowiazuja-dzienne-limity-przyjetych-pacjentow-oraz-przepisanych-recept-nierefundowanych [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Komunikat Ministra Zdrowia w sprawie zasad wystawiania i realizacji recept na leki zawierające określone środki odurzające lub substancje psychotropowe w związku ze zmianami prawa, jakie zajdą z dniem 1 listopada 2023 r., Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-ministra-zdrowia-w-sprawie-zasad-wystawiania-i-realizacji-recept-na-leki-zawierajace-okreslone-srodki-odurzajace-lub-substancje-psychotropowe-w-zwiazku-ze-zmianami-prawa-jakie-zajda-z-dniem-1-listopada-2023-r [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2006 r. w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje, Dz.U. 2006 nr 169 poz. 1216, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20061691216 [ostatni dostęp: 28.07.2024].
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Dz.U. 2024 poz. 1600. htps://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240001600 [ostatni dostęp: 15.11.2024].