Przewlekły świąd sromu – czy to może być liszaj twardzinowy?

Przewlekły świąd sromu to dolegliwość, z którą pacjentki często trafiają zarówno do POZ, jak i do poradni dermatologicznej czy ginekologicznej. Nasilone swędzenie, trwające tygodniami lub miesiącami, bywa bagatelizowane albo błędnie przypisywane infekcjom grzybiczym czy alergiom kontaktowym. 

Tymczasem w wielu przypadkach kluczem do właściwego rozpoznania okazuje się liszaj twardzinowy (lichen sclerosus, LS) – przewlekła, zapalna dermatoza o istotnych konsekwencjach zdrowotnych.

Lichen sclerosus – istota i epidemiologia

Liszaj twardzinowy to przewlekła dermatoza o podłożu zapalnym, w której rolę odgrywają mechanizmy autoimmunologiczne i predyspozycje genetyczne. Najczęściej dotyczy kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym.

W praktyce klinicznej choroba bywa niedostatecznie rozpoznawana – pacjentki latami leczone są nieskutecznie z powodu „nawracających infekcji”. Tymczasem dominującym objawem jest przewlekły świąd sromu, którego bagatelizowanie może prowadzić do bliznowacenia i zwiększonego ryzyka raka kolczystokomórkowego sromu.

Objawy kliniczne liszaja twardzinowego

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest nasilony, przewlekły świąd, często opisywany jako dolegliwość nieustępująca pomimo standardowych terapii przeciwgrzybiczych czy antyseptycznych. Objaw ten zwykle nasila się nocą, prowadząc do zaburzeń snu, rozdrażnienia i pogorszenia jakości życia.

Do innych typowych objawów należą:

• pieczenie i ból w obrębie sromu,
• dyskomfort podczas stosunków płciowych (dyspareunia),
• mikrourazy i nadżerki powstające wskutek drapania,
• ścieńczenie, porcelanowobiała barwa i marskość skóry,
• w późniejszym etapie – bliznowacenie i zwężenie przedsionka pochwy.

W codziennej praktyce to właśnie przewlekły świąd sromu powinien zwrócić szczególną uwagę lekarzy i skłonić do rozważenia LS jako przyczyny dolegliwości.

Diagnostyka – jak nie przeoczyć liszaja twardzinowego?

Rozpoznanie opiera się głównie na obrazie klinicznym. Badanie ginekologiczne lub dermatologiczne ujawnia typowe zmiany: porcelanowobiałe ogniska, ścieńczenie skóry, czasem z obecnością drobnych wybroczyn, pęknięć czy blizn. Biopsja nie zawsze jest konieczna, ale bywa wskazana w przypadku nietypowego obrazu klinicznego lub podejrzenia transformacji nowotworowej.

Ważne jest, aby u każdej pacjentki z przewlekłym świądem sromu, nieustępującym mimo standardowego leczenia, rozszerzyć diagnostykę w kierunku liszaja twardzinowego.

Leczenie i nowe opcje terapii LS

Standardem w leczeniu liszaja twardzinowego są miejscowe glikokortykosteroidy o dużej sile działania – skutecznie redukują świąd, stan zapalny i hamują postęp choroby. Terapia jest długotrwała i wymaga kontroli.

Coraz częściej mówi się też o laseroterapii (CO₂, Er:YAG), która w badaniach przynosi poprawę objawów i jakości życia, szczególnie u pacjentek opornych na leczenie standardowe. To jednak wciąż opcja uzupełniająca, wymagająca dalszych badań.

Konsekwencje przeoczenia rozpoznania

Nieleczony liszaj twardzinowy nie tylko powoduje nasilony dyskomfort i obniża jakość życia, lecz także zwiększa ryzyko transformacji nowotworowej. 

Szacuje się, że u 3–7% pacjentek z LS może rozwinąć się rak kolczystokomórkowy sromu. Dlatego wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie są kluczowe zarówno dla poprawy jakości życia, jak i profilaktyki onkologicznej.