Wyszukaj w publikacjach
Drgawki gorączkowe to jeden ze stanów nagłych, z jakimi pediatra może spotkać się w codziennej pracy. Mimo że zwykle przebiegają łagodnie, budzą niepokój u rodziców i często stawiają lekarza w sytuacji wymagającej szybkiego działania i właściwej oceny. A to tylko wierzchołek góry lodowej!
Definicja drgawek gorączkowych
Drgawki gorączkowe (DG) to najczęstszy typ drgawek występujących u dzieci. Pojawiają się w przebiegu gorączki (temperatura ciała >38 °C), bez objawów infekcji ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeń metabolicznych ani wcześniejszych napadów drgawkowych niezwiązanych z gorączką.
Dotyczą około 2–5% dzieci w wieku od 3. miesiąca do 5. roku życia, przy czym szczyt zachorowań przypada najczęściej na 18. miesiąc życia.
Pomimo stosunkowo częstego występowania, mechanizm powstawania DG nie jest do końca poznany. W patogenezie podejrzewa się udział czynników genetycznych, środowiskowych, immunologicznych, a także niedoborów mikroelementów i witamin.
Napady DG bywają bardzo stresujące dla rodziców i opiekunów – dlatego niezwykle ważne jest spokojne, rzeczowe przekazanie informacji na temat ich charakteru oraz dalszego postępowania.
Porównanie cech drgawek gorączkowych prostych i złożonych
| Cecha | Drgawki gorączkowe proste | Drgawki gorączkowe złożone |
|---|---|---|
Temperatura ciała | >38 °C | >38 °C |
Charakter napadu | uogólnione toniczno-kloniczne | ogniskowe (np. jednostronne) |
Czas trwania napadu | <15 minut | ≥15 minut |
Liczba napadów w ciągu doby | pojedynczy | powtarzające się w krótkim czasie |
Możliwość wykluczenia neuroinfekcji | tak | często brak (na wczesnym etapie) |
Konieczność hospitalizacji | nie zawsze (zależnie od wieku i stanu ogólnego) | zawsze wskazana |
Postępowanie w drgawkach gorączkowych prostych
W rozpoznaniu rodzaju napadu drgawkowego, różnicowaniu oraz podjęciu decyzji o konieczności dalszej diagnostyki lub hospitalizacji niezwykle istotne jest badanie przedmiotowe dziecka w warunkach POZ. W przypadku podejrzenia drgawek gorączkowych ocenę stanu dziecka należy przeprowadzić według ustandaryzowanego algorytmu, uwzględniając kryteria rozpoznania drgawek gorączkowych prostych.
Krok 1: Identyfikacja napadu
Krok 2: Ocena ogólnego stanu dziecka
W kolejnym etapie należy ocenić:
- wiek dziecka (czy ukończyło 12 miesięcy),
- stan ogólny (czy jest stabilny, bez cech pogorszenia).
Jeżeli wiek dziecka przekracza 12 miesięcy i jego stan ogólny jest dobry, można odstąpić od hospitalizacji i wdrożyć leczenie oraz obserwację w warunkach domowych.
Krok 3: Postępowanie terapeutyczne
- W trakcie napadu: zapewnij drożność dróg oddechowych, ułóż dziecko w pozycji bocznej bezpiecznej, obserwuj czas trwania napadu. Jeśli drgawki trwają >5 minut:
- podaj diazepam doodbytniczo (0,5 mg/kg m.c.) lub
- w warunkach umożliwiających – dożylnie diazepam (0,2–0,3 mg/kg m.c.) lub midazolam.
- Po ustąpieniu napadu: podaj lek przeciwgorączkowy (paracetamol 10–15 mg/kg lub ibuprofen 7–10 mg/kg).
- W przypadku wysokiej lub opornej gorączki możliwe jest zastosowanie metamizolu jako leku drugiego rzutu.
Krok 4: Ocena wskazań do hospitalizacji
Jeśli nie są spełnione kryteria DG prostych, a także gdy:
- dziecko jest w wieku poniżej 12 miesięcy,
- stan ogólny jest niepewny lub pogarszający się,
- drgawki mają cechy złożone (ogniskowe, długotrwałe, nawracające)
należy skierować dziecko na oddział pediatryczny.
Postępowanie w drgawkach gorączkowych złożonych w POZ
Drgawki gorączkowe złożone różnią się od postaci prostych zarówno przebiegiem klinicznym, jak i konsekwencjami diagnostyczno-terapeutycznymi. Wymagają one zawsze pilnej oceny lekarskiej i najczęściej – skierowania dziecka do szpitala.
Krok 1: W czasie trwającego napadu
Jeśli drgawki jeszcze trwają:
- Ułóż dziecko w pozycji bezpiecznej.
- Zapewnij drożność dróg oddechowych.
- Zastosuj leczenie doraźne:
- Zapewnij tlenoterapię, jeśli to możliwe.
- Monitoruj stan ogólny dziecka przez cały czas trwania napadu.
Krok 2: Po ustąpieniu napadu
- Skieruj dziecko do szpitala pediatrycznego w celu dalszej diagnostyki i leczenia.
- Szczególną uwagę zwróć na konieczność:
- wykluczenia neuroinfekcji,
- diagnostyki różnicowej padaczki.
Drgawki gorączkowe to tylko jedna z wielu sytuacji klinicznych, z którymi lekarz POZ może mieć do czynienia w codziennej praktyce. Wśród innych, równie ważnych tematów warto wymienić m.in. postępowanie w przypadku kaszlu poinfekcyjnego, rozpoznawanie najczęstszych wysypek u dzieci, monitorowanie etapów dojrzewania czy zasady racjonalnej antybiotykoterapii.
