Wyszukaj w publikacjach
Rok temu wprowadzono w Polsce powszechny program szczepień przeciw HPV, skierowany do dziewcząt i chłopców od 11. r.ż. do ukończenia 14 lat. Jednak nie cieszył się zainteresowaniem. Ministerstwo Zdrowia, wsłuchując się w głosy ekspertów medycznych i organizacji pozarządowych, chce wprowadzić zmiany w programie szczepień, które mają m.in. zwiększyć liczbę osób zaszczepionych.
HPV to wirus przenoszony drogą płciową, będący główną przyczyną wielu nowotworów u kobiet i mężczyzn. Najbardziej znanym i niebezpiecznym jest rak szyjki macicy, jednak wirus ten powoduje również inne typy nowotworów, takie jak rak odbytu, pochwy, sromu, prącia, a także głowy i szyi.
W Polsce codziennie sześć kobiet dowiaduje się, że choruje na raka szyjki macicy, a cztery kobiety umierają z powodu tej choroby. W 2021 roku odnotowano 2160 nowych przypadków raka szyjki macicy i 1647 zgonów, co czyni ten nowotwór jednym z najgroźniejszych dla kobiet. Niemal połowa przypadków dotyczy kobiet w wieku poniżej 60 lat. Szczepienia przeciw wirusowi HPV zapobiegają zmianom przednowotworowym narządów płciowych szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu oraz mogą zapobiegać pojawieniu się brodawek narządów płciowych (kłykciny kończyste) wywoływanych przez określone typy HPV
– mówi Agata Polak-Krygier, koordynatorka projektu "Bye Bye HPV" z Fundacji SEXEDPL.
Z danych wynika, że Polska znajduje się na 2. miejscu w Europie, jeśli chodzi o śmiertelność w wyniku zachorowania na najczęstsze nowotwory regionu głowy i szyi.
W naszym kraju odnotowano wzrost zachorowalności na te nowotwory o 24% w ciągu 10 lat
– mówi Alicja Fudali, koordynatorka ds. relacji zewnętrznych z Onkofundacji Alivia.
Eksperci medyczni i organizacje pozarządowe są zdania, że obecny system szczepień nie spełnia oczekiwań, przez co zainteresowanie nimi jest niewielkie. Wskazuje się m.in. na biurokratyzację raportowania wykonanych szczepień, co zniechęca placówki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) do zgłaszania się do programu, niską wycenę szczepień, ograniczenie w dostępności szczepionek, a także brak kampanii edukacyjno-informacyjnej.
Z danych resortu zdrowia wynika, że od 1 czerwca 2023 r. do 2 czerwca 2024 r. wykonano: 179 651 szczepień pierwszą dawką i 84 067 szczepień kolejną dawką. W sumie wykonano 263 718 szczepień przeciw HPV. Są to szczepienia zalecane, ale nieobowiązkowe, finansowane przez ministra zdrowia. Do programu dobrowolnie przystąpiło 5446 przychodni POZ.
Poziom wyszczepialności jest na niepokojąco niskim poziomie. Pod koniec 2023 wyniósł on zaledwie około 20%. Ponadto, zaledwie ok. 15 proc. placówek podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) przystąpiło do realizacji programu. Taki wynik wskazuje na konieczność wdrożenia działań mających na celu rozpowszechnienie profilaktyki. Jak wynika z danych, wiele osób rezygnuje ze szczepienia z powodu braku dostępności szczepionki pierwszego wyboru, czyli tej o szerszym zakresie działania. Zmiany w programie są konieczne, aby zrealizować jego podstawowy cel, jakim jest zaszczepienie do 2028 roku 60% dziewcząt i chłopców w wieku dojrzewania – zgodnie z założeniami Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030
– mówi Agata Polak-Krygier.
Jak przypomina Alicja Fudali z Onkofundacji Alivia, Polska wprowadziła program szczepień przeciw HPV jako ostatni kraj w UE.
Wcześniej programy te wdrożyło 60 innych krajów na świecie, co stawia nas w bardzo niekorzystnej pozycji. Mamy przed sobą ogromne wyzwania
– dodaje.
Co powinno się zmienić?
Według Agaty Polak-Krygier z Fundacji SEXEDPL, program szczepień przeciw HPV powinien być: powszechny, dostępny i prosty.
I to zdecydowanie kierunek, w którym należy wprowadzić zmiany i dobrze, że takie deklaracje są. Szczepienia powinny być realizowane w każdym POZ, należy znieść obowiązek centralnej e-rejestracji, uprościć system raportowania, usprawnić proces dystrybucji szczepionek poprzez centralizację procesu zamawiania i dystrybucji przez PSSE (powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne) wspólnie z innymi preparatami do realizacji PSO na zasadzie deklaratywnej. Oprócz tego konieczne jest zapewnienie publicznej dostępności danych dotyczących poziomu zaszczepienia na poziomie krajowym i lokalnym (województwo, powiat, POZ) w celu umożliwienia planowania działań wspierających realizację programu szczepień POZ w zakresie edukacyjnym i logistycznym stosownie do potrzeb. Należy równolegle pracować nad tym, by od września 2024 r. szczepienia przeciw HPV mogły się odbywać w szkołach
– mówi Agata Polak-Krygier.
Obserwujemy, że w krajach osiągających najwyższy stopień wyszczepienia, program szczepień obejmował zarówno szkoły, jak i placówki podstawowej opieki zdrowotnej. Kluczowe jest zaimplementowanie tych rozwiązań i skrócenie ścieżki pacjenta poprzez umożliwienie wykonywania szczepień przeciw HPV w szkołach. Placówki edukacyjne mogłyby współpracować z POZ, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia
– mówi Alicja Fudali.
Aby zapewnić skuteczność programu, niezbędne jest także aktywne monitorowanie realizacji szczepień na poziomie lokalnym.
Skomplikowany system raportowania wykonanych szczepień stanowi obecnie sporą barierę dla placówek POZ, co prowadzi do niskiego poziomu uczestnictwa w programie – na ten moment zgłoszonych jest jedynie około 15% placówek. Apelujemy o dostępność bieżących danych oraz o aktywny i ogólnodostępny monitoring realizacji szczepień (odsetka populacji docelowej) dotyczących wyszczepialności
– dodaje.
Równie ważne, zdaniem ekspertów, jest wprowadzenie intensywnej i ciągłej kampanii edukacyjnej.
Szczepienia w każdym punkcie szczepień w POZ
Ministerstwo Zdrowia poinformowało, że planuje zmiany w programie szczepień.
Resort zdrowia chce włączyć do programu dzieci od 9. roku życia, uprościć zasady jego realizacji m.in. dla POZ, umożliwić szczepienia w każdej placówce POZ oraz upubliczniać dane o wykonywanych szczepieniach. Równocześnie zapowiada przygotowanie wraz z Ministerstwem Edukacji Narodowej kampanii edukacyjnej dla dzieci, rodziców i nauczycieli.
Założeniem jest dostępność do szczepień przeciw HPV, w równym stopniu, w całej Polsce, w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Procedujemy zmianę dot. uproszczenia rozliczania szczepień w oparciu jedynie o wpisy w elektronicznej Karcie Szczepień. Realizacja szczepień przez podmioty POZ w ramach programu ma się odbywać jak do tej pory, z zachowaniem opłaty fee for service, z wprowadzeniem obowiązku realizacji szczepień u wszystkich chętnych do zaszczepienia się pacjentów z listy. Każdy POZ wykonujący szczepienia przeciw HPV u dzieci będzie miał zapewniony dostęp do bezpłatnych szczepionek dla pacjentów na zasadach wskazanych w obwieszczeniu ministra zdrowia
– przekazało Biuro Komunikacji Ministerstwo Zdrowia.
Planowany czas wprowadzenia zmian w realizacji Powszechnego Programu Szczepień przeciw HPV to 1 września 2024 r.
