Polacy nie zglaszają się na badania profilaktyczne. Co zrobić, by to zmienić?

Polacy deklarują pozytywny stosunek do badań profilaktycznych, ale te deklaracje nie pokrywają się z rzeczywistością – takie wnioski płyną z badania przeprowadzonego przez Fundację My Pacjenci we współpracy z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Zaledwie 30 proc. rodaków twierdzi, że korzysta z badań. Eksperci wskazują, że kluczowym wyzwaniem jest opracowanie skutecznych narzędzi, które zachęcą do dbania o zdrowie. 

Jak przypomina Fundacja My Pacjenci, dane NFZ wskazują, że przed wybuchem pandemii, na badania profilaktyczne np. mammografię czy cytologię zgłaszało się znacznie więcej osób niż w trakcie jej trwania.

Średnio w pierwszym kwartale 2020 r. oraz na koniec 2019 r. ok. 16 proc. osób wykonywało badania w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy, a w ramach profilaktyki raka piersi około 39 proc. Pomiędzy styczniem a grudniem 2021 r., gdy mieliśmy do czynienia z pandemią, liczba kobiet zgłaszających się na wskazane badania profilaktyczne spadła i wynosiła odpowiednio około 13 proc. w przypadku badań cytologicznych oraz około 33 proc. w przypadku mammografii 

– podaje Fundacja.

Tymczasem z badania przeprowadzonego przez Fundację wynika, że niespełna 30 proc. Polaków deklaruje regularne wykonywanie badań profilaktycznych, a kolejne 44 proc. wykonuje je „od czasu do czasu”. Ponad 13 proc. respondentów odpowiedziało, że wzięli w nich udział raz lub dwa razy w życiu, a 10 proc. nigdy z nich nie korzystało. Częściej badają się kobiety niż mężczyźni (35 proc. vs. 24 proc). Gdy porównamy dane NFZ, z informacjami wskazywanymi przez respondentów widać sporą rozbieżność między zgłaszalnością na badania, a deklarowanym uczestnictwem. Jak podkreślają autorzy opracowania, wyniki wskazują na pozytywny stosunek społeczeństwa do badań profilaktycznych oraz rozumienie potrzeby korzystania z nich, ale kluczowe są sposoby dotarcia do pacjentów i bezpośrednie zachęcenie ich do aktywnego udziału w akcjach profilaktycznych. 20 proc. Polaków odpowiedziało, że nie byli poinformowani przez swojego lekarza/pielęgniarkę o badaniach profilaktycznych, a ponad 16 proc. nie wiedziało, że są one prowadzone.

Niska świadomość na temat kampanii zdrowotnych

 O tym, że Polacy niewiele wiedzą na temat prowadzonych kampanii zdrowotnych przekonujemy się czytając wnioski z badania „Czy świadomościowe kampanie zdrowotne pozostają w naszych głowach?” SW Research dla Instytutu LoveBrands Medical. Niespełna 42 proc. społeczeństwa kojarzy jakąkolwiek kampanię zdrowotną widoczną w mediach w ostatnim czasie. 10 proc. ankietowanych wskazało, że nie pamięta tematu kampanii, z którą się zetknęli, a aż 80 proc. nie było w stanie podać jej nazwy bądź hasła. Respondenci naprowadzeni na nazwy akcji promujących zdrowie, zapamiętali głównie akcję „Szczepimy się” dotycząca szczepień przeciwko Covid-19 (słyszało o niej 85 proc. badanych). Kojarzyli też kampanie: „Rak. To się leczy” (48 proc.) oraz „Razem ścigamy się z cukrzycą” (28 proc.). Większość badanych (54 proc.) zadeklarowała, że w Polsce mamy zbyt mało kampanii edukacyjno-informacyjnych, a 80 proc. odpowiedziało, że są one potrzebne, bo prowadzą m.in. do wzrostu świadomości oraz wrażliwości na tematy związane ze zdrowiem, przekładają się na zmianę nawyków w społeczeństwie i konkretne działania (m.in. profilaktyka, badania). 57 proc. ankietowanych jest zdania, że w kampaniach ważny jest jasny i zrozumiały przekaz, zaangażowanie autorytetu lekarzy (35 proc.), a także komunikaty w telewizji. Według młodej grupy badanych w wieku 18–24 lata, ważne są także inne kanały komunikacji, np. Fb, Instagram, TikTok. Wymieniono także portale o tematyce medycznej (31 proc.) 

Zaproszenia i premie finansowe 

Respondenci zapytani przez Fundację My Pacjenci o skuteczne sposoby zachęcające ich do badań wskazali, że chcieliby dostawać indywidualne zaproszenia (listem, mailem, smsem) - ponad 40 proc. wskazań, 30 proc. jest zdania, że wręczanie zaproszeń podczas wizyty w POZ byłoby skuteczne, taki sam odsetek uważa, że należy włączyć badania profilaktyczne do badań medycyny pracy. Niemal jedna czwarta Polaków opowiedziała się za premią finansową za regularne wykonywanie badań, podobna grupa – za wyższą składką zdrowotną dla tych, którzy się nie badają. Magdalena Kołodziej, prezes Fundacji My Pacjenci zauważa, że wyzwaniem jest uświadamianie od najmłodszych lat, że zdrowie wymaga także osobistego zainteresowania, np. wykonywania badań profilaktycznych w rocznicę urodzin. Ważne jest również zlikwidowanie barier utrudniających dostęp do badań. 

Pozytywny stosunek do szczepień ochronnych

Z badania Fundacji My Pacjenci i Rzecznika Praw Pacjenta wynika, że Polacy deklarują także pozytywny stosunek do szczepień ochronnych, zarówno dzieci (67,5 proc.), jak i dorosłych (66,6 proc.). Takie podejście mają głównie osoby powyżej 40 r.ż. Źródłem wiedzy o immunizacji dla większości osób są lekarze i pielęgniarki 47,2 proc., strony internetowe z wiedzą medyczną - 40,3 proc. telewizja, radio, prasa, – 32,6 proc., ogólnodostępne strony internetowe – 31,6 proc. oraz rodzina/znajomi – 28,7 proc.