Dzień Dentysty: polscy dentyści zmagają się z wypaleniem zawodowym i depresją

Niedawno, 23 lutego, przypadał Międzynarodowy Dzień Walki z Depresją, zaledwie kilka dni później obchodzimy Dzień Dentysty. Jak się okazuje, związek między tymi świętami jest większy niż można by przypuszczać. Coraz liczniejsze badania wskazują, że grupą zawodową szczególnie narażoną na wyższe, niż przeciętne ryzyko wypalenia zawodowego, a także rozwoju problemów psychicznych są właśnie stomatolodzy oraz studenci stomatologii. 

W powszechnej opinii społeczeństwa praca medyków, w tym dentystów, jest uważana za wymagającą ze względu na obciążenie zarówno fizyczne jak i psychiczne, a także towarzyszący jej przewlekły stres. Mimo to, lekarze niechętnie przyznają się, że mogą potrzebować pomocy psychiatrycznej. Jednak wyniki badań są jednoznaczne - nawet połowa lekarzy dentystów zgłasza objawy umiarkowanej lub silnej depresji oraz wypalenia zawodowego.

Gdzie szukać przyczyny? 

W 2004 roku, w Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania stanu zdrowia i poziomu stresu wśród niemal 2500 lekarzy dentystów. Głównym celem pracy było zidentyfikowanie czynników, które w największym stopniu przyczyniają się do nadmiernego odczuwania stresu. Wśród nich najczęstsze okazały się takie okoliczności jak:

• Kontakt z „trudnymi”, niewspółpracującymi pacjentami
• Praca pod stałą presją czasu 
• Konieczność udzielania pacjentowi nagłej pomocy podczas zabiegu 
• Leczenie (ze względów finansowych) większej liczby pacjentów niż pożądana 
• Ograniczenia ustalone przez NHS (brytyjski odpowiednik NFZ)

Dodatkowo, kobiety częściej niż mężczyźni jako jeden z czynników stresujących wskazywały brak możliwości realizacji własnych oczekiwań i standardów pracy.. 

Nawet co 10 student stomatologii cierpi na depresję o dużym nasileniu 

Niestety, wyczerpanie psychiczne wśród dentystów nie dotyczy jedynie aktywnych zawodowo lekarzy, ale także adeptów tej sztuki. Naukowcy z Uniwersytety Medycznego w Lublinie prowadzili badania za pomocą ankiety online udostępnionej na Facebooku (na grupach dla studentów stomatologii), uzyskując odpowiedzi od studentów stomatologii z 10 polskich uczelni. W sumie odpowiedzi udzieliło 247 osób (z czego 81% kobiet, 19% mężczyzn), ze wszystkich lat studiów, wśród których najliczniejsza grupę stanowili studenci I i II roku (odpowiednio 26,7% oraz 26,3%) Nasilenie objawów depresji oceniano za pomocą polskojęzycznej wersji kwestionariusza PHQ-9 (standardowy kwestionariusz do przesiewowe oceny depresji), którego wyniki oceniano następująco:

• 0-4 punkty - brak lub minimalne nasilenie depresji 
• 5-9 punktów - łagodna depresja
• 10-14 punktów - umiarkowana depresja
• 15–19 punktów - umiarkowanie ciężka depresja
• 20-27 - ciężka depresja

Według badań przeprowadzonych w 2020 r. przez UM w Lublinie wśród studentów stomatologii, co drugi z nich ma objawy depresji, podczas gdy aż 9% cierpi na depresję o dużym nasileniu. 

Zatrważające jest, że zaledwie 13,3% ankietowanych nie wykazywało żadnych objawów depresji, podczas gdy aż u 8,9% stwierdzono objawy typowe dla ciężkiej depresji. Co ciekawe, nie wykazano związku między nasileniem objawów a stopniem zaawansowania studiów - najwięcej studentów bez objawów depresji studiowało na III roku (59,4%), podczas gdy najmniej na IV roku (36,1%).

Im dalej w las, tym gorzej 

W 2019 Polskie Towarzystwo Stomatologiczne (PTS) opublikowało wyniki badań oceniających poziom wypalenia zawodowego wśród polskich stomatologów. Jak się okazało, poziom wypalenia dentystów w Polsce osiągnął w tej grupie zawodowej wysoki średni wynik - 27,9 w skali Maslach.  Co ciekawe, były to wartości znacznie wyższe niż w przypadku innych grup zawodowych, które również pracują w stresujących warunkach, takich jak: lekarze innych specjalności (18 pkt), policjanci (16,7 pkt) czy strażacy (9,3 pkt). 

Ponadto zauważono korelację między łączeniem pracy w gabinecie prywatnym oraz gabinecie świadczącym usługi na NFZ - dentyści łączący pracę w takich placówkach, wykazywali większy poziom wyczerpania emocjonalnego niż koledzy pracujący wyłącznie „na NFZ” lub wyłącznie w gabinetach prywatnych.

Dentysto, pozwól sobie pomóc

PTS podkreśla konieczność podjęcia aktywnych działań prowadzonych przez izby lekarskie oraz towarzystwa, które miałyby na celu ograniczenia zjawiska wypalenia zawodowego wśród dentystów, a także edukacji w zakresie walki ze stresem i świadomości zdrowia psychicznego.

Do pozytywnych zjawisk można z pewnością zaliczyć rosnącą świadomość społeczeństwa dotyczącą depresji i coraz mniejszą stygmatyzację osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi. Zatem niech ta tendencja zachęci również lekarzy do mówienia i dbania o swoje zdrowie psychiczne. Pamiętajmy, że by w pełni wykorzystywać swoją wiedzę i umiejętności celem pomagania pacjentom, sami musimy najpierw zadbać o siebie.