Co może być przyczyną objawu Courvoisiera?

Objaw Courvoisiera to kliniczne stwierdzenie bezbolesnego powiększenia pęcherzyka żółciowego wyczuwalnego w badaniu fizykalnym, w połączeniu z żółtaczką. W klasycznej interpretacji sugeruje on, że przyczyną niedrożności dróg żółciowych nie jest kamica żółciowa, ale raczej inna patologia, często nowotworowa.

Przyczyny objawu Courvoisiera

Do najczęstszych przyczyny objawu Courvoisiera należą:

1. rak głowy trzustki – nowotwór rosnący w głowie trzustki uciska przewód żółciowy wspólny, powodując jego poszerzenie oraz wtórne powiększenie pęcherzyka żółciowego;
2. rak dróg żółciowych (cholangiocarcinoma) – nowotwór wywodzący się z nabłonka dróg żółciowych, powodujący ich zwężenie;
3. rak brodawki Vatera – nowotwór w miejscu ujścia przewodu żółciowego wspólnego i trzustkowego do dwunastnicy;
4. ucisk z zewnątrz (np. powiększone węzły chłonne) przerzuty nowotworowe lub chłoniaki mogą powodować ucisk przewodów żółciowych.

Rzadziej, objaw Courvoisiera może pojawiać się w przebiegu:

1. przewlekłego zapalenia trzustki, 
2. torbieli trzustki,
3. ucisku spowodowanego tętniakiem tętnicy wątrobowej lub trzustkowo-dwunastniczej,
4. gruczolakoraka pęcherzyka żółciowego,
5. zwężenie przewodu żółciowego w przebiegu pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych.

Patofizjologia objawu Courvoisiera

W kamicy pęcherzyka żółciowego na skutek przewlekłego zapalenia dochodzi do zwłóknienia jego ściany oraz obturacji przewodu pęcherzykowego. W rezultacie pęcherzyk nawet przy utrudnionym odpływie żółci nie ulega istotnemu powiększeniu.

W przeciwieństwie do tego mechanizmu, w przypadku powoli narastającej niedrożności przewodu żółciowego wspólnego, najczęściej spowodowanej procesem nowotworowym, pęcherzyk żółciowy pozostaje drożny i elastyczny. Stopniowe gromadzenie żółci prowadzi do jego bezbolesnego powiększenia, co jest podstawą klinicznej manifestacji objawu Courvoisiera. 

Kody ICD-10

Referencje

1. Parmar M. S. (2003). Courvoisier's law. CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne, 168(7), 876–877. 
2. https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/other-conditions/what-is-courvoisier-syndrome [ostatni dostęp 29.04.2025 r.]
3. Alsulaiman, R. M., & Barkun, A. (2008). Malignant biliary obstruction: distal. In Elsevier eBooks (pp. 287–298). https://doi.org/10.1016/b978-1-4160-4271-6.50032-0