Żurawina a dyzuria – czy warto zalecać ją swoim pacjentom?

Dyzuria to objaw polegający na pojawianiu się bólu lub dyskomfortu podczas oddawania moczu. Jest częstą przyczyną wizyt w gabinetach lekarskich, gdzie w wielu przypadkach stanowi objaw zakażenia układu moczowego (ZUM). Objawy dyzuryczne opisywane są jako uczucie pieczenia, mrowienia czy szczypania w okolicy cewki moczowej lub utrudnione oddawanie moczu, np. kroplami lub słabym strumieniem [1]. W obliczu takich dolegliwości pacjenci często poszukują naturalnych metod łagodzenia choroby, a jednym z najczęściej wymienianych środków jest żurawina. Jednak czy jej stosowanie ma uzasadnienie naukowe w łagodzeniu objawów dyzurii? Czy warto zlecać żurawinę swoim pacjentom?

Mechanizm działania żurawiny

Owoce żurawiny zawierają wiele bioaktywnych składników, które mogą korzystnie wpływać na zdrowie układu moczowego, w tym:

• Flawonoidy, działające przeciwbakteryjnie, antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie, wśród których najistotniejsze są:
  1. proantocyjanidyny (PAC) – utrudniają przyleganie bakterii Escherichia coli do nabłonka dróg moczowych i są głównym składnikiem antybakteryjnym żurawiny;
  2. antocyjany – hamują procesy zapalne w jelitach oraz modulują skład bakterii jelitowych.
• Związki triterpenowe, które wykazują właściwości przeciwzapalne oraz działanie antyproliferacyjne na komórki nowotworowe.
• Kwasy organiczne (np. cytrynowy, jabłkowy, chinowy), które przez obniżanie pH moczu oraz unikalne właściwości mogą hamować rozwój mikroorganizmów [2, 3]. 

Żurawina w badaniach naukowych

W związku z powyższym łączenie spożycia żurawiny z mniejszym nasileniem objawów ze strony układu moczowego wydaje się uzasadnione. Na przestrzeni lat powstało wiele prac naukowych na ten temat. Czy udało się osiągnąć jednoznaczny werdykt?

W najnowszej metaanalizie 50 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych, obejmujących łącznie 8857 osób, wskazano, że przyjmowanie żurawiny w postaci soku, tabletek lub kapsułek zmniejszało liczbę ZUM [4]:

• u kobiet z nawracającymi ZUM, 
• u dzieci z ZUM, 
• u osób po zabiegach zwiększających podatność na ZUM np. po radioterapii pęcherza moczowego.

Z kolei wspomagającego działania żurawiny nie stwierdzono:

• u seniorów przebywających w placówkach opiekuńczych,
• u dorosłych z zaburzeniami czynności pęcherza moczowego lub niepełnym opróżnianiem pęcherza
• u kobiet w ciąży.

Wskazano jednak, że dane nie są wystarczające, aby stwierdzić, czy produkty z żurawiny są mniej lub bardziej skuteczne w porównaniu z antybiotykami albo probiotykami w zapobieganiu kolejnym ZUM. 

Leczenie dyzurii

Żurawina może zatem być wykorzystywana w celu zapobiegania infekcjom dróg moczowych, jednak nie ma bezpośrednich dowodów na łagodzenie przez nią objawów dyzurycznych czy przyspieszanie procesu zdrowienia [5]. Żurawina u pacjentów z ZUM może być traktowana co najwyżej jako element wspierający antybiotykoterapię, ale nie powinna jej zastępować.

Komu warto zalecać żurawinę?

Z uwagi na dobry profil bezpieczeństwa i niewielkie ryzyko działań niepożądanych, żurawina może być przyjmowana przez niemal wszystkich pacjentów – ostrożność zaleca się w przypadku dużego spożycia żurawiny (1-2 litry soku dziennie lub 3000 mg ekstraktu dziennie) u pacjentów przyjmujących antagonistów witaminy K. Istnieją także doniesienia o wpływie substancji zawartych w żurawinie na zwiększenie ryzyka powstawania kamieni nerkowych [6, 7]. 

Mimo że pacjenci szukający ulgi w objawach ZUM nie znajdą jej w żurawinie, warto pamiętać o tej roślinie w przypadku osób, u których problemem są nawracające infekcje układu moczowego. W tej grupie pacjentów zalecenie jej stosowania jest uzasadnione naukowo, jednak należy pamiętać, iż nie ustalono skutecznego dawkowania żurawiny ani proantocyjanidynów (PAC), a produkty żurawinowe nie są regulowane przez organy ds. zdrowia [4].