Jak leczyć nawracające ZUM u kobiet w wieku postmenopauzalnym?

Menopauza to okres istotnych zmian w organizmie, które, mimo fizjologicznego podłoża, często bywają uciążliwe. Uderzenia gorąca, zaburzenia snu, przygnębienie, uczucie kołatania serca – trudno zliczyć wszystkie dolegliwości, z którymi muszą się zmierzyć dojrzałe kobiety, wciąż w pełni sił, pracujące i zmagające się z codziennymi obowiązkami. Co więcej, w związku z wyciszaniem się czynności hormonalnej narządów rozrodczych, następują zmiany w komórkach nabłonka układu moczowo – płciowego i w jego mikrobiomie, co predysponuje do zwiększenia ryzyka wystąpienia nawracających zakażeń układu moczowego, i tak już częstych w populacji kobiet [1].

Definicja

Nawracające zakażenie układu moczowego (nZUM) to dwa niezależne epizody zapalenia pęcherza moczowego z towarzyszącymi objawami w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub trzy epizody ZUM w ciągu roku [2]. Termin dotyczy osób bez dodatkowych czynników ryzyka, takich jak ciąża czy anatomiczne lub fizjologiczne nieprawidłowości w drogach moczowych [3]. Należy wspomnieć, że wystąpienie ZUM w ciągu 2 tygodni od zakończenia leczenia klasyfikujemy jako nawrót, natomiast powyżej 2 tygodni jako reinfekcja/ponowne ZUM [1].

Garść statystyki

ZUM to choroba, z którą zmaga się bardzo duża część populacji. Około 60% kobiet doświadcza w swoim życiu chociaż raz zapalenia pęcherza moczowego, 20-40% z nich doświadczy go ponownie, natomiast kolejne 25-50% rozwinie nZUM. Koszt leczenia ZUM w Stanach Zjednoczonych wynosi rocznie 2 biliony dolarów [2].

Leczenie

Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia. Najlepszym rozwiązaniem jest wdrożenie leczenia w oparciu o antybiogram wykonany na podstawie posiewu moczu. W innych przypadkach zaleca się następujące postępowanie:

• antybiotyki I wyboru:
  • nitrofurantoina 100 mg, 2 x dziennie, p.o., przez 5 dni (lek niedostępny w Polsce);
  • furazydyna 50 mg, p.o., 4 x dziennie;
  • trimetoprim + sulfametoksazol 160+800 mg, p.o., 3 x dziennie, przez 3 dni;
  • fosfomycyna 3 g, p.o., jednorazowo;
• antybiotyki II wyboru:
  • cyprofloksacyna 250 mg, p.o., 2 x dziennie, przez 3 dni;
  • amoksycylina z kwasem klawulanowym 625 mg, p.o., 2 x dziennie, przez 7 dni [1, 3].

Oczywiście obok antybiotykoterapii można wdrożyć leczenie objawowe, tj. przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, np. za pomocą ibuprofenu. Wśród pacjentów z nZUM przy ostrym zapaleniu pęcherza antybiotyki powinno się stosować możliwie krótko, nie dłużej niż 7 dni [2].

Przy odpowiedniej komunikacji z lekarzem, kiedy pacjentka potrafi poprawnie rozpoznać objawy rozpoczynającego się ZUM, można zarekomendować samodzielną terapię przy użyciu poprzednio stosowanego antybiotyku [1]. Do zalet takiego postępowania zalicza się pozytywne wzmocnienie u chorej poprzez aktywny udział w leczeniu oraz obniżenie niepokoju, mniejszą liczbę wizyt lekarskich i nadprogramowych badań laboratoryjnych [1].

Profilaktyka

W profilaktyce zakażenia układu moczowego bardzo ważne jest m.in. odpowiednie nawodnienie, regularne oddawanie moczu, unikanie zaparć i utrzymywanie higieny intymnej. 

W wieku postmenopauzalnym w przypadku nZUM zaleca się ponadto:

• profilaktyczną terapię hormonalną z użyciem estrogenu stosowanego dopochwowo, np. w formie tabletki dopochwowej w dawce 10 µg 2 x w tygodniu;
• stosowanie D-mannozy w dawce 2 g w szklance wody 1 x dziennie;
• przyjmowanie preparatów żurawiny;
• antybiotyki w profilaktyce ciągłej:
  • nitrofurantoina 50-100 mg, p.o., 1 x dziennie [lek niedostępny w Polsce);
  • trimetoprim + sulfametoksazol 40+200 mg, p.o., 1 x 1, co 3 dni;
  • trimetoprim 100 mg, p.o., 1 x dziennie;
  • fosfomycyna 3 g, p.o., 1 x1, co 10 dni [1, 3].

Podsumowanie

Nawracające zakażenia układu moczowego, choć powszechne w populacji, mogą w znacznym stopniu uprzykrzyć życie. Szczególnie wśród kobiet w wieku okołomenopauzalnym, które zmagają się często z wieloma dolegliwościami związanymi z przekwitaniem, a także z chorobami przewlekłymi, należy wykazać duże pokłady empatii i pochylić się nad losem pacjentki, próbując aktywnie zaangażować ją w proces leczenia, by również poczuła odpowiedzialność za swój stan zdrowia. Dzięki temu zwiększa się compliance oraz prawdopodobieństwo rzetelnego stosowania profilaktyki, a tym samym szansa na powodzenie terapii.