Kiedy należy zlecić badanie poziomu ferrytyny u pacjentów z przewlekłym zmęczeniem?

Przewlekłe zmęczenie jest częstym objawem zgłaszanym w praktyce klinicznej i może wynikać z wielu różnych przyczyn, w tym chorób przewlekłych, zaburzeń metabolicznych, endokrynologicznych oraz niedoborów mikroelementów. Ocena gospodarki żelazowej jest istotnym elementem w diagnostyce różnicowej, a badanie poziomu ferrytyny odgrywa kluczową rolę w ocenie rezerw żelaza organizmu. W niniejszym artykule omówiono wskazania do oznaczania ferrytyny u pacjentów skarżących się na przewlekłe zmęczenie.

Rola ferrytyny w diagnostyce niedoboru żelaza

Ferrytyna jest głównym białkiem magazynującym żelazo w organizmie i jej stężenie w surowicy odzwierciedla zapasy tego pierwiastka. Niski poziom ferrytyny jest jednym z najwcześniejszych markerów niedoboru żelaza, często wyprzedzającym rozwój niedokrwistości. Z kolei podwyższony poziom ferrytyny może wskazywać na stany zapalne, choroby wątroby lub zaburzenia metaboliczne, co może utrudniać interpretację wyników.

Wskazania do oznaczania ferrytyny u pacjentów z przewlekłym zmęczeniem

Badanie ferrytyny należy rozważyć u pacjentów z przewlekłym zmęczeniem, szczególnie w sytuacjach sugerujących niedokrwistość z niedoboru żelaza. Objawy takie jak bladość skóry i błon śluzowych, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, duszność wysiłkowa, tachykardia czy zawroty głowy mogą wskazywać na jego niedobór. Warto również wziąć pod uwagę obecność czynników ryzyka, takich jak obfite miesiączki, przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego, dieta uboga w żelazo (np. wegetarianizm, weganizm) oraz zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek w okresie ciąży, laktacji lub intensywnej aktywności fizycznej. 

Oznaczenie ferrytyny jest także pomocne w diagnostyce różnicowej zespołu przewlekłego zmęczenia, pozwalając na wykluczenie innych przyczyn takich jak niedoczynność tarczycy, niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego, przewlekłe choroby zapalne, cukrzyca, insulinooporność czy zaburzenia psychiczne. Ponadto badanie ferrytyny może służyć do monitorowania skuteczności suplementacji żelazem u pacjentów już poddanych leczeniu.

Interpretacja wyników

1. Stężenie ferrytyny <30 ng/ml – silnie sugeruje niedobór żelaza, nawet przy prawidłowej morfologii krwi,
2. Stężenie ferrytyny 30–100 ng/ml – wartości pośrednie, które wymagają oceny kontekstu klinicznego (np. oznaczenie transferyny, wysycenia transferyny),
3. Stężenie ferrytyny >100 ng/ml – wskazuje na wystarczające zapasy żelaza, choć w stanach zapalnych może być fałszywie podwyższona.

Podsumowanie

Oznaczenie ferrytyny u pacjentów z przewlekłym zmęczeniem jest uzasadnione w przypadku podejrzenia niedoboru żelaza, obecności czynników ryzyka jego niedoboru oraz w ramach diagnostyki różnicowej zespołu przewlekłego zmęczenia. Interpretacja wyników powinna uwzględniać kontekst kliniczny oraz inne parametry gospodarki żelazowej.

Kody ICD-10

Referencje 

1. Ko, C. W., Siddique, S. M., Patel, A., Harris, A., Sultan, S., Altayar, O., & Falck-Ytter, Y. (2020). AGA Clinical Practice Guidelines on the Gastrointestinal Evaluation of Iron Deficiency Anemia. Gastroenterology, 159(3), 1085–1094. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2020.06.046
2. Cacoub, P., Choukroun, G., Cohen-Solal, A., Luporsi, E., Peyrin-Biroulet, L., Peoc'h, K., Andrieu, V., Lasocki, S., Puy, H., & Trochu, J. N. (2022). Iron deficiency screening is a key issue in chronic inflammatory diseases: A call to action. Journal of internal medicine, 292(4), 542–556. https://doi.org/10.1111/joim.13503