W jakich jednostkach chorobowych występuje objaw Nikolskiego?

Objaw Nikolskiego to ważny objaw kliniczny w dermatologii, który polega na spełzaniu naskórka przy potarciu skóry zdrowo wyglądającej w sąsiedztwie zmian chorobowych. Umożliwia on szybkie różnicowanie ciężkich dermatoz pęcherzowych, a jego obecność wskazuje na ciężką chorobę skóry wymagającą pilnej diagnostyki i nierzadko leczenia specjalistycznego.

Spełzanie naskórka – nie tylko pęcherzyce

Objaw Nikolskiego jest dodatni w kilku poważnych jednostkach chorobowych:

• pęcherzyca zwykła (pemphigus vulgaris) – przykład choroby autoimmunologicznej, w której dochodzi do akantolizy (rozpadu połączeń międzykomórkowych); objaw Nikolskiego jest charakterystyczny i często obecny już we wczesnej fazie choroby;
• pęcherzyca liściasta (pemphigus foliaceus) – łagodniejsza postać pęcherzycy, w której objaw Nikolskiego również bywa dodatni;
• zespół Stevensa–Johnsona i toksyczna nekroliza naskórka – ciężkie reakcje polekowe z masywnym złuszczaniem naskórka i silnie dodatnim objawem Nikolskiego;
• gronkowcowy zespół oparzonej skóry (ang. SSSS – staphylococcal scalded skin syndrome) – choroba wywołana przez toksyny gronkowcowe, głównie u dzieci;
• łuszczyca krostkowa – w uogólnionej postaci może przebiegać z kruchą i oddzielającą się warstwą naskórka, dając dodatni objaw Nikolskiego;
• niektóre przypadki tocznia rumieniowatego układowego (SLE) – w ostrych zmianach skórnych może wystąpić dodatni objaw Nikolskiego, choć nie jest to objaw typowy.

Warto pamiętać, że objaw ten nie występuje w chorobach pęcherzowych o lokalizacji podnaskórkowej, takich jak pemfigoid.

Referencje 

1. Woźniacka, A., Sysa-Jędrzejowska, A., Reich, A., Szepietowski, J., Błaszczyk, M., & Lis-Święty, A. et al. (2018). Cutaneous lupus erythematosus. Diagnostic and therapeutic recommendations of the Polish Dermatological Society. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny, 105(2), 244-263. https://doi.org/10.5114/dr.2018.75581
2. Jabłońska, S., & Majewski, S. (2006). Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.