Kto kwalifikuje się do immunoterapii swoistej alergii?

Immunoterapia swoista (alergenowa, ASIT – allergen-specific immunotherapy) stanowi jedyną metodę leczenia alergii, która nie tylko łagodzi objawy, lecz także wpływa na mechanizmy immunologiczne leżące u podstaw choroby. Jej zastosowanie znajduje uzasadnienie w leczeniu alergicznego nieżytu nosa, astmy alergicznej oraz alergii na jad owadów błonkoskrzydłych. Właściwa kwalifikacja pacjenta jest kluczowa dla uzyskania optymalnych efektów terapeutycznych oraz minimalizacji ryzyka działań niepożądanych.

Wskazania do immunoterapii swoistej

Kwalifikacja do immunoterapii swoistej opiera się na kilku podstawowych kryteriach:

• potwierdzona alergia IgE-zależna – immunoterapia jest wskazana u pacjentów z udokumentowaną nadwrażliwością na dany alergen; diagnostyka obejmuje punktowe testy skórne (SPT – skin prick test) oraz oznaczenie swoistych przeciwciał IgE w surowicy;
• związek objawów z ekspozycją na alergen – obecność objawów klinicznych, takich jak sezonowy lub całoroczny alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek czy napady astmy oskrzelowej, musi być skorelowana z narażeniem na dany alergen;
• nieadekwatna kontrola objawów pomimo farmakoterapii – immunoterapia powinna być rozważana u pacjentów, u których stosowanie leków przeciwhistaminowych, glikokortykosteroidów donosowych lub wziewnych nie zapewnia wystarczającej kontroli choroby lub wiąże się z działaniami niepożądanymi;
• długoterminowe narażenie na alergen – terapia ta jest zalecana pacjentom, którzy nie mają możliwości unikania alergenu, np. osobom uczulonym na pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy jad owadów błonkoskrzydłych;
• wiek pacjenta – immunoterapia jest rekomendowana dla dzieci powyżej 5. roku życia oraz osób dorosłych; u młodszych dzieci skuteczność i bezpieczeństwo tej metody nie zostały wystarczająco udokumentowane.

Przeciwwskazania do immunoterapii swoistej

Przed wdrożeniem immunoterapii konieczna jest wnikliwa ocena przeciwwskazań, które dzielą się na bezwzględne i względne.

Bezwzględne przeciwwskazania

Ciężka, niekontrolowana astma oskrzelowa (FEV₁ <70% wartości należnej pomimo optymalnego leczenia) stanowi główne przeciwwskazanie ze względu na podwyższone ryzyko poważnych działań niepożądanych. 

Dodatkowo, aktywne choroby autoimmunologiczne, nowotwory złośliwe, terapia β-adrenolitykami (która może utrudniać leczenie anafilaksji) oraz ciężkie choroby układu sercowo-naczyniowego (np. niestabilna choroba wieńcowa) wykluczają zastosowanie immunoterapii swoistej.

Względne przeciwwskazania

Ciąża nie pozwala na rozpoczęcie nowej terapii, natomiast można kontynuować wcześniej rozpoczętą immunoterapię z zachowaniem szczególnej ostrożności. Wiek poniżej 5 lat, ciężkie zaburzenia psychiczne utrudniające współpracę z pacjentem, przewlekłe infekcje układu oddechowego oraz immunosupresja (np. po przeszczepieniu narządów) stanowią względne przeciwwskazania, których ocena wymaga indywidualnego podejścia do każdego przypadku.

Przebieg kwalifikacji pacjenta do immunoterapii

Kwalifikacja pacjenta do immunoterapii swoistej obejmuje kilka istotnych etapów diagnostycznych:

1. szczegółowy wywiad alergologiczny – ocena charakteru objawów, ich sezonowości, wpływu na jakość życia oraz stosowanego dotychczas leczenia pozwala wstępnie określić zasadność wdrożenia immunoterapii;
2. testy alergologiczne – punktowe testy skórne (SPT) oraz oznaczenie swoistych IgE w surowicy pozwalają potwierdzić uczulenie na dany alergen i stanowią niezbędny element diagnostyki kwalifikacyjnej;
3. testy prowokacyjne wykonuje się opcjonalnie w uzasadnionych przypadkach, gdy wyniki testów skórnych i serologicznych budzą wątpliwości co do rzeczywistego związku objawów klinicznych z określonym alergenem;
4. ocena kontroli astmy – u pacjentów z astmą wskazane jest wykonanie badań czynnościowych układu oddechowego, takich jak spirometria, w celu oceny kontroli choroby i minimalizacji ryzyka powikłań związanych z immunoterapią.

Referencje

1. Lei, D. K., & Saltoun, C. (2019). Allergen immunotherapy: definition, indications, and reactions. Allergy and asthma proceedings, 40(6), 369–371. https://doi.org/10.2500/aap.2019.40.4249
2. Kruszewski, J., Kowalski, M. L., & Kulus, M. (2019). Standardy w alergologii. Termedia sp. z o.o.
3. Roberts, G., Pfaar, O., Akdis, C. A., Ansotegui, I. J., Durham, S. R., Gerth van Wijk, R., Halken, S., Larenas-Linnemann, D., Pawankar, R., Pitsios, C., Sheikh, A., Worm, M., Arasi, S., Calderon, M. A., Cingi, C., Dhami, S., Fauquert, J. L., Hamelmann, E., Hellings, P., Jacobsen, L., … Muraro, A. (2018). EAACI Guidelines on Allergen Immunotherapy: Allergic rhinoconjunctivitis. Allergy, 73(4), 765–798. https://doi.org/10.1111/all.13317